STOÏCIJNS PESSIMISME

U verwacht dat de kans erg klein is dat u ooit in een oorlog terecht zult komen, maar u dacht waarschijnlijk ook dat u nooit bij een epidemie betrokken zou raken. Het is dan ook helemaal niet zo verkeerd om u een beetje voor te bereiden op allerlei tegenslag. In deze blog gaan we daarom de techniek van de ‘premeditatio malorum’ van wat dichterbij bekijken. Deze oefening is stoïcijnse zwartkijkerij bij uitstek. Met deze oefening gaat u zich namelijk voorstellen dat u iets vervelends overkomt. Het is de bedoeling dat u daardoor beter met die tegenslag leert omgaan. U zult dan minder schrikken als er dingen mis gaan en u zult beter weten hoe u het beste kunt reageren. Ga eens per week of zoveel vaker als dat uitkomt met uzelf in gesprek over de vervelende dingen die er op dit moment in uw leven spelen. Kies er één uit waar u de komende tijd mee aan de slag wilt gaan. Kies in het begin vooral kleine relatief onbelangrijke problemen en zorgen. Herhaal de oefening, dagelijks of een aantal malen per week tot de getrainde situatie u niet zo veel meer doet. Als u eenmaal zo ver bent kunt u een andere misschien wat ernstigere zorg aanpakken. U kunt nu zelfs gebeurtenissen uitkiezen die helemaal niet spelen en waarvan u misschien denkt dat ze u nooit zullen overkomen. Ga, als u daar aan toe bent, toch ook met dergelijke onwaarschijnlijke gebeurtenissen aan de slag.

Kies een rustige plek uit waar u minstens een half uur ongestoord kunt nadenken en begin aan uw ‘premeditatio malorum’. Ga daarbij de volgende zaken na:

·        Wat gebeurt er op dit moment in uw leven? Welke dingen bent u de komende tijd van plan te ondernemen? Hoe staat het met de dingen die u aan het ondernemen bent? Kies één van de dingen waar u zich een beetje zorgen over maakt uit. U heeft bijvoorbeeld volgende week een functioneringsgesprek met uw baas, en u denkt dat het wel goed zit, maar bent toch een klein beetje nerveus.

·        Stel dan eerst de meest waarschijnlijke en dus realistische toekomstverwachting vast. Dus niet de meest wenselijke, maar wat er gezien de huidige omstandigheden in de lijn der verwachtingen ligt. Om bij het voorbeeld te blijven. U meent uw werk goed gedaan te hebben en het lijkt er op dat u een goede beoordeling te wachten staat.

·        Ga vervolgens na wat er allemaal mis zou kunnen gaan. Wees daarbij niet te voorzichtig. Neem alles mee wat er mogelijkerwijs verkeerd zou kunnen gaan, hoe onwaarschijnlijk ook. Maak er een ‘worst case’ scenario van. Beperk u wel tot de feiten. U hoeft er nog niets bij te voelen of denken. Zonder het u te hebben gerealiseerd heeft u een kardinale fout gemaakt. Uw baas zal u tijdens het gesprek op staande voet ontslaan en bovendien ook nog een immense vergoeding van u eisen omdat u het bedrijf met uw fout schade heeft toegebracht.

·        Haal dat scenario zo levendig mogelijk naar voren. Doe alsof de situatie zich nu al voordoet. Stel u het kantoor van uw baas voor, de stoel waarop u zit, het theekopje dat u vasthoudt, de woorden die gesproken worden. Kortom alles wat u kunt bedenken.

·        Ga bij u zelf na wat voor gevoelens dit bij u oproept. De emoties zullen niet zo scherp en fel zijn als in een werkelijke situatie, maar echt genoeg om gevoeld te worden. U zou zich tijdens het ingebeelde functioneringsgesprek bijvoorbeeld bang, ontzet, verontwaardigd of misschien zelfs kwaad kunnen voelen.

·        Laat de gevoelens over u heen komen en vraag u na een tijdje af of het allemaal echt zo erg is als het lijkt. Analyseer vervolgens of het hier gaat om dingen die u in uw macht heeft. Welke stoïcijnse deugden en vaardigheden staan u ter beschikking om u te weer te stellen? Om nog eens op het voorbeeld terug te komen. U weet dat u tijdens uw werk uw best gedaan hebt. Dat is het enige wat u onder controle had. Er valt u dus niets te verwijten. Dat u toch een fout hebt gemaakt en dat uw baas u daarom wil ontslaan ligt buiten uw controle. Het gaat dus om dingen die onbelangrijk voor een virtuoos leven zijn.

Bedenk tenslotte wat een stoïcijnse wijze in een dergelijke situatie zou doen. Wat zou hij tegen uw baas gezegd hebben? Wat zou hij gedaan hebben? Neem u voor om net zo te reageren mocht u dit onwaarschijnlijke scenario toch overkomen.U zult wel denken: ‘Wat een rot oefening! De stoïcijnen vragen van me om me de meest vreselijke dingen te gaan inbeelden. Ik moet nu al voelen hoe ik me zou voelen als ik zelf of mijn geliefden ernstig ziek zouden zijn. Ik moet me gaan inbeelden dat ik ontslagen word, een ongeluk krijg, overvallen word, dat ik tijdens de wintersport onder een lawine terecht kom of wat er verder nog aan ellende te bedenken valt. Lekker dan. Ik vermijd dat soort gedachten liever. Als het fout gaat is het vroeg genoeg om me rot te voelen. Ik heb er niet de minste behoefte aan om me nu al ellendig te voelen’.

Een begrijpelijke reactie, maar de moderne psychiatrie is het met de stoïcijnen eens dat het beter is om nu al, voordat er ook maar iets aan de hand is, de confrontatie aan te gaan met een mogelijke tegenslag. Door deze oefening regelmatig te doen komt een mogelijke tegenslag niet zo hard aan en heeft u bovendien al een manier om er mee om te gaan voorbereid. U slaat dus twee vliegen in één klap.