Chapter 4 of the manual of Epictetus

When you are about to undertake something, remind yourself what it is you are going to do. If you are going to take a swim, realize what happens in a pool: people who splash you, who bump into you, who scold you or steal from you. You will be less at risk if you tell yourself from the start: 'I wish to go swimming, but I also want to preserve my natural peace of mind'. Do likewise with everything you undertake. If anything should happen that interferes with your swimming, you are ready to say: ‘Oh well, this was not the only thing I wanted, I also wanted to keep my peace of mind. And I will not succeed if I get angry now.‘

This was familiar terrain for the students. They visited the baths a few times a week and perhaps even daily. The swimming pools of that time were more like what we now call a tropical swimming paradise. In principle you came there only to wash yourself, but there was a lot more to entertain you. There were saunas, pools, sports fields, masseurs, beauticians and restaurants. A visit to such a bathhouse would usually have been relaxing, but the behaviour of your fellow bathers could also be a source of irritation. Epictetus offers his students a remedy to prevent such an unpleasant emotion.

Here, too, he warns us to keep a close eye on how the world works. In the previous chapter you had to keep in mind what the things you love are in reality, and now you have to realize what it really is that you want to do. Epictetus knew that a minor unimportant incident could considerably upset your mood. For example, an unfriendly treatment at the front desk or someone who jumps the queue can irritate you so much that it thoroughly spoils your visit at a relaxing bathhouse. Before you know what’s happening you start scolding, splashing and pushing others, yourself. Not really relaxed and that is a shame, especially because it can be prevented

.

Epictetus gives two advices to prevent such unnecessary irritations. In the first place you must realize what it is you are going to do. You have to prepare yourself mentally for the things that can happen in a bathhouse. If you are prepared an annoying event does not come quite as unexpectedly what reduces the chance that you get annoyed. In the second place, Epictetus advises his pupils to keep a second objective in mind with everything they undertake. You do not only want to visit the bathhouse, but you also want to keep your peace of mind. You will not achieve that last objective if you are annoyed by the things that usually happen in a bathhouse. You do not have any control over whether or not you will have a pleasant stay in the bathhouse, but you do have control over your reactions. Epictetus reminds his students that they can always succeed in the goal of preserving their peace of mind. And that also gives a nice feeling, even when a relaxed bath has fallen into the water.

BEZINT EER GE BEGINT

Hoofdstuk 4 van het Handboekje van Epictetus
Bedenk bij alles wat je wil doen, wat het is wat je gaat ondernemen. Als je gaat zwemmen, realiseer je dan wat er zoal gebeurt in een zwembad: mensen die je nat spatten, die tegen je op botsen, die je uitschelden of die iets van je stelen. Je zult minder gevaar lopen als je meteen al tegen jezelf zegt: ‘Ik wil gaan zwemmen, maar ik wil daarbij ook mijn natuurlijke gemoedsrust bewaren’. Dit moet je werkelijk bij alles wat je onderneemt doen. Als er dan iets gebeurt waardoor je niet lekker kunt zwemmen, dan kun je meteen zeggen: ‘Dit was niet het enige wat ik wilde doen, ik wilde ook mijn gemoedsrust bewaren. En dat gaat me niet lukken als ik nu kwaad word’.

Dit was voor de leerling stoïcijnen bekend terrein. Ze bezochten een paar keer per week en misschien zelfs dagelijks de thermen, zoals ze destijds werden genoemd. De zwembaden van die tijd hadden meer weg van wat wij nu een tropisch zwemparadijs met wellness centrum zouden noemen. In principe kwam je er om je te wassen, maar er viel van alles te beleven. Zo waren er sauna’s, dompelbaden, sportvelden, masseurs, schoonheidsspecialisten en restaurants. Een bezoek aan zo’n badhuis zal doorgaans ontspannend zijn geweest, maar het gedrag van de mede baders kon ook wel degelijk een bron van irritatie vormen. Epictetus biedt zijn leerlingen hier een remedie om een dergelijke vervelende emotie te voorkomen.

Ook hier waarschuwt hij ons weer om vooral goed voor ogen te houden hoe de wereld in elkaar steekt. In het vorige hoofdstuk moest je in gedachten houden wat de dingen waar je van houdt in werkelijkheid zijn en nu moet je goed beseffen wat het is dat je wilt gaan doen. Epictetus wist dat een klein onbelangrijk incident je humeur behoorlijk kan verstieren. Zo kan een onvriendelijke behandeling aan de kassa of iemand die voordringt je zo irriteren dat het je als ontspannend bedoelde badhuis bezoek grondig verpest. Je loopt te schelden op iemand die je nat spat en geeft de persoon die tegen je op loopt een stevige duw. Niet echt relaxed en dat is jammer, vooral ook omdat er iets aan gedaan kan worden.

Epictetus geeft hier twee adviezen om dergelijke onnodige irritaties te voorkomen. In de eerste plaats moet je je dus goed realiseren wat het is dat je gaat doen. Je moet jezelf, als het ware, mentaal voorbereiden op de dingen die er kunnen gebeuren in een badhuis. Een eventuele vervelende gebeurtenis komt dan niet onverwacht en dat maakt de kans dat je je er aan ergert al meteen een stukje kleiner. In de tweede plaats raadt Epictetus zijn leerlingen aan om bij alles wat ze doen naast hun oorspronkelijke doelstelling altijd nog een tweede doelstelling in gedachten te houden. Je wil niet alleen het badhuis bezoeken, maar je wilt ook nog je gemoedsrust bewaren. Die laatste doelstelling zal je niet bereiken als je je ergert aan de dingen die nu eenmaal in een badhuis gebeuren. Over de vraag of je al dan niet een prettig verblijf in het badhuis zult hebben heb je geen controle, maar over de vraag of je je ergens aan irriteert heb je wel controle. Epictetus houdt zijn leerlingen hier voor dat ze altijd kunnen slagen in de doelstelling om hun gemoedsrust te bewaren. En dat geeft ook een prettig gevoel, zelfs als een relaxed bad in het water is gevallen.

Chapter 3 of the manual of Epictetus

With everything you like, you find useful or love, you should dwell on the question what it actually is you are so fond of. Start with small things. If you like a vase, say: 'I like a vase'. You will not get upset if it gets broken. When you kiss your child or wife, say to yourself that you are kissing a human being. If they die you will not be so confused.

Everything in the world is perishable, from the fruit fly that dies within 24-hours to mountain ranges that need millions of years to decay into a pile of grit. The same goes for our belongings, that wonderful sweater you love so much one day will be worn down to the wire and that beautiful vase of grandmother, no matter how careful you are, one day will be in shards. And yes, we would rather not think about it, but also our loved ones, like all other living beings, are mortal.

Epictetus wants his students to become well aware of this fact of live. Not because he wants them to suffer from the transience of everything and let them become sombre and depressed. On the contrary, he wants to protect them from gloom. Losing things that we value is an important source of unpleasant emotions. Chances are that you will get out of your hum if your son drops your favourite mug, if the washing machine breaks down or if your computer shows up again. And that is not necessary according to Epictetus. As soon as you realize that your mug is fragile and that you can only use it as long as it is still in one piece, you will become less annoyed at the moment it reaches its end. Once you have learned to constantly keep the perishability of your belongings in mind, you will not get upset as soon as you are truly confronted with that impermanence. You are just better prepared for it if they eventually break down.

This does not only apply to your belongings, but also to your loved ones. Your partner, children, parents and friends are all mortal. They can be taken away from you at any moment. At this point Epictetus becomes rather harsh and even a bit morbid. Does Epictetus really expect a stoic not to get upset about the death of his loved ones? No, the Stoics do not go that far, even though it sometimes looks like it. Grief at the death of a loved one is very natural for a stoic. However, Epictetus wants to protect his students from the fact that that grief is made even worse when it occurs unexpectedly.

This is sometimes called the stoic reservation. With everything you do you keep in mind that it is not  certain that things will go the way you hope them to go. Your mug can break, your train can be delayed and yes, your loved ones can get sick or even die. Epictetus wants his students to be prepared for the inevitable setbacks of life, so that they become less upset when they eventually happen.

Epictetus knew, of course, that his pupils would not have made such a reservation easily. The stoic reservation must be learned step by step. That is why he advises his pupils to start with small relatively unimportant things. His Stoics in training must first learn not to get upset if they break a vase or leave an umbrella in the train. Only much later are they ready to face even more serious setbacks stoically. By being imbued with the vulnerability of life he wanted his pupils to be able to live a happier and better life.

DOE AAN FACT CHECKING

Hoofdstuk 3 van het Handboekje van Epictetus
Je zou bij alles wat je mooi vindt, wat je vaak gebruikt of waar je van houdt even moeten stilstaan bij de vraag wat het nou eigenlijk is waar je zo gek op bent. Begin met kleine dingen. Als je van een vaas houdt zeg dan: ‘ik houd van een vaas’. Je zult het dan niet zo erg meer vinden als hij breekt. Als je je kind of vrouw kust zeg dan bij jezelf dat je een mens kust. Als ze dan sterven zal je niet zo erg in verwarring worden gebracht.

Alles in de wereld is vergankelijk, van de ééndagsvlieg die nog geen 24-uur oud wordt tot bergketens die miljoenen jaren nodig hebben om tot een hoopje gruis te vervallen. Dat geldt natuurlijk ook voor onze bezittingen, die heerlijke trui waarin u woont zal ooit tot op de draad versleten zijn en die mooie vaas van oma zal, hoe voorzichtig u ook bent, ooit in scherven liggen. En ja, we willen er liever niet aan denken maar ook onze geliefden zijn, net als alle andere levende wezens, sterfelijk.

Epictetus wil dat zijn leerlingen goed doordrongen raken van dit ‘fact of live’. Niet omdat hij wil dat ze gebukt onder de vergankelijkheid van alles somber en depressief door het leven gaan. Integendeel hij wil ze juist behoeden voor een over dosis aan somberheid. Dingen verliezen waar we waarde aan hechten is immers een belangrijke bron van vervelende emoties. De kans is groot dat u uit uw hum raakt als uw zoontje uw lievelings mok kapot laat vallen, als de wasmachine het begeeft of als uw computer weer eens kuren vertoont. En dat is volgens Epictetus helemaal niet nodig. Zodra u beseft dat uw mok breekbaar is en dat u hem alleen kunt gebruiken zolang hij nog heel is, zult u daar op het moment dat daar een eind aan komt minder door geërgerd raken. Als u eenmaal geleerd hebt om de vergankelijkheid van uw spullen constant in uw achterhoofd te houden zult u minder snel overstuur raken op het moment dat u ook echt met die vergankelijkheid geconfronteerd wordt. U bent er gewoon beter op voorbereid als ze uiteindelijk een keer stuk gaan.

Dat geldt niet alleen voor uw spullen, maar ook voor uw geliefden. Uw partner, kinderen, ouders en vrienden zijn allemaal sterfelijk. Ze kunnen van het ene op het andere moment van uw afgenomen worden. Epictetus komt hier nogal hard en zelfs een beetje morbide over. Verwacht Epictetus nu echt van een stoïcijn dat hij niet overstuur raakt van het overlijden van zijn geliefden? Nee zo ver gaan de stoïcijnen niet, ook al lijkt het er soms wel op. Verdriet bij het overlijden van een dierbare is ook voor een stoïcijn iets heel natuurlijks. Epictetus wil zijn leerlingen er echter voor behoeden dat dat verdriet nog erger wordt doordat het onverwacht komt.

Dit is wat ook wel het stoïcijnse voorbehoud wordt genoemd. Je onderneemt van alles, maar houdt steeds in je achterhoofd dat het helemaal niet vast staat dat de dingen zullen gaan zoals je hoopt. Je mok kan breken, je trein kan vertraging hebben en ja je geliefden kunnen ziek worden of zelfs sterven. Epictetus wil dat zijn leerlingen voorbereid zijn op de onvermijdelijke tegenslagen van het leven, zodat ze wat minder overstuur raken als ze uiteindelijk toch gebeuren.

Epictetus wist natuurlijk ook wel dat zijn leerlingen zich een dergelijke gereserveerdheid niet zomaar eigen gemaakt zouden hebben. De stoïcijnse gereserveerdheid moet stapje voor stapje aangewend worden. In dit hoofdstukje raadt hij ze dan ook aan om met kleine relatief onbelangrijke dingen te beginnen. Zijn stoïcijnen in opleiding moeten eerst leren om niet overstuur te raken als ze een vaas breken of een paraplu in de trein laten staan. Pas veel later zijn ze er aan toe om ook ernstigere tegenslagen stoïcijns het hoofd te bieden. Door doordrongen te zijn van de kwetsbaarheid van het leven wilde hij dat zijn leerlingen een prettiger en gelukkiger leven zouden kunnen leiden.

Chapter 2 of the manual of Epictetus

Remember that your desires command you to strive for what you desire and that your fears command you to avoid what you dislike. Those who fail to get what they desire feel bad, and those who fail to avoid what they fear feel miserable. If you limit yourself to striving for the natural things that you control, you will never feel miserable; but if you try to avoid illness, death and poverty, you will experience setbacks.
Therefore you have to stop completely to strive for things that you do not have control over. Just focus your attention on the things in your power. For the time being completely stop to strive for anything. If you accidentally strive for one of the things that are not in your power, you will eventually fail and feel rotten. None of those things that are in your power, are within your grasp yet. Limit yourself for the time being only to your impulses to do something or not, but do so in moderation and with reserve and control.

In this chapter Epictetus tells us that we cannot avoid feeling miserable if we continue to strive to obtain and avoid things that are not fully in our control. The only thing that helps against these unpleasant emotions is letting go of your desires and forsaking your fears. He who gives up all hope regains his freedom and peace of mind.

At first sight that appears contrary to human nature and even totally impossible. Yet that is precisely what stoic philosophy focuses on. Luckily Epictetus does not stop here, he offers his students a whole range of exercises and techniques with which they can learn to keep their desires and fears in check. Letting go of your desires and fears is called the 'doctrine (or topos in Greek) of the right will'. This 'doctrine of the right will' is one of the three learning objectives of the stoic curriculum, in addition to 'the doctrine of correct judgment' and 'the doctrine of right action'. This is not surprising if you consider that the frustration of your desires and the assertion of your fears usually give rise to a whole series of unpleasant emotions. You feel angry, disappointed and frightened when you are thwarted in your efforts. Epictetus tells us that in the end it is inevitably to be thwarted anyway. You will not always be able to get what you want and you will not always be able to avoid what you are afraid of. Setbacks are inevitable, but the feelings that this evokes in you are not.

Epictetus wants his students to completely abandon the pursuit of things they desire or the avoidance of things they fear for the time being. In fact, they should only occupy themselves with the things over which they have total control. In that case it is impossible to fail, you always have the ability to succeed in what you want. He means desires and aversions, judgments and impulses to act. But even these things, students can at first better abandon. They do not know well enough the difference between the things you control and the things that are beyond your control. As long as they have not fully mastered this difference, they have to limit themselves to their natural impulses. But what are those natural impulses?

According to the Stoics all animals, and therefore also all humans, are driven by certain natural impulses. It is similar to what we call instincts. If you walk thirsty through the desert and see a pool of water, you get the impulse to drink water from that pool. The Stoics say that you get the impression of a pool of water from the outside world. That impression gives you the impulse to start drinking, because you are thirsty. If you are not the only thirsty person at the pool and you get the impression of an evil lion storming at you, then you might get the impulse to climb one of the nearby palm trees. Impulses or instincts thus determine the survival behaviour of most living beings.

Epictetus advises his pupils to be for the time being guided by these natural instincts. But everything in moderation. After all, it is not the intention that a student of stoicism who sees a beautiful lady or gentleman pass by will immediately be entrained by his sexual impulses and will throw himself or herself on him or her.

VERLANGEN EN ANGST

Hoofdstuk 2 van het Handboekje van Epictetus
Bedenk dat je verlangens je willen dwingen om te streven naar wat je verlangt en dat je angsten je willen dwingen om te vermijden waar je bang voor bent. Wie in zijn verlangen faalt en niet krijgt wat hij wil voelt zich rot, en wie in zijn angst faalt en terecht komt in wat hij wil ontlopen voelt zich ellendig. Als je je nu beperkt tot het streven naar de natuurlijke dingen waar je controle over hebt dan zal je je nooit ellendig voelen; maar als je ziekte, dood en armoede probeert te vermijden, dan zal je tegenslagen ondervinden.
Daarom moet je er helemaal mee stoppen om te streven naar dingen waar je toch geen controle over hebt. Richt je aandacht alleen nog maar op de dingen waar je wel controle over hebt. Voorlopig moet je er helemaal maar even mee stoppen om naar iets te streven. Wanneer je namelijk per ongeluk toch streeft naar één van de dingen waar je geen controle over hebt dan is het onvermijdelijk dat je uiteindelijk zult falen en je rot zult voelen. En je bent nog niet zo ver dat je weet naar welke dingen die wel onder je controle vallen, je kunt streven. Beperkt je voorlopig alleen tot je impulsen om iets wel of niet te doen, maar doe dat dan wel met mate, reserve en beheersing.

Epictetus vertelt ons hier dat we ons wel ellendig moeten voelen als we er naar blijven streven om dingen te verkrijgen en te vermijden waar we geen volledige controle over hebben. Het enige wat helpt tegen deze vervelende emoties is het laten varen van je verlangens en het afzien van je angsten. Wie alle hoop laat varen herwint zijn vrijheid en gemoedsrust.

Dat klinkt als strijdig met de menselijke natuur en totaal ondoenlijk. Toch is dat nu net waar de stoïcijnse filosofie zich vooral op richt. Epictetus laat het hier gelukkig niet bij, hij biedt zijn leerlingen een heel scala aan oefeningen en technieken waarmee ze kunnen leren om hun verlangens en angsten in bedwang te houden. Het laten varen van je verlangens en angsten wordt wel de ‘leer van de juiste wil’ genoemd. Deze ‘leer van de juiste wil’ is naast ‘de leer van het juiste oordeel’ en ‘de leer van het juiste handelen’ één van de drie leerdoelen van het stoïcijnse curriculum. En dat is niet zo gek als je bedenkt dat de frustratie van je verlangens en het bewaarheid worden van je angsten doorgaans aanleiding geven tot een hele reeks aan vervelende emoties. Je voelt je kwaad, teleurgesteld, bang en wat allemaal niet meer als je in je streven gedwarsboomd wordt. En Epictetus vertelt ons dat je hoe dan ook gedwarsboomd zult worden. De wereld zit nu eenmaal niet zo in elkaar dat je altijd zult kunnen krijgen wat je hebben wilt en altijd zult kunnen vermijden waar je bang voor bent. Tegenslag is onvermijdelijk, maar de gevoelens die dat bij je oproept niet.

Epictetus wil dat zijn leerlingen voorlopig helemaal afzien van het streven naar dingen. Eigenlijk zouden ze zich alleen bezig moeten houden met de dingen waar ze controle over hebben. Met de dingen die ze volledig in hun macht hebben. Het is onmogelijk om daarin te falen, je hebt het daarbij altijd in je vermogen om te slagen in wat je wilt. Hij duidt daarbij op verlangens en afkeer, oordelen over gebeurtenissen die je overkomen en op je wil om iets te doen. Maar ook daar kunnen leerlingen in eerste instantie maar beter van afzien. Ze kennen het onderscheid tussen de dingen waar je controle over hebt en de dingen die buiten je macht liggen nog niet goed genoeg. Zolang ze dat verschil nog niet helemaal onder de knie hebben moeten ze zich beperken tot hun natuurlijke impulsen. Maar wat zijn dat die natuurlijke impulsen?

Volgens de stoïcijnen worden alle dieren, en dus ook alle mensen, gedreven door bepaalde natuurlijke impulsen. Het is vergelijkbaar met wat wij instincten noemen. Als je dorstig door de woestijn loopt en een poel met water ziet, dan krijg je de impuls om water uit die poel te gaan drinken. De stoïcijnen zeggen dan dat je uit de buitenwereld de impressie van een poel met water krijgt. Die impressie geeft je, omdat je dorstig bent vervolgens de impuls om te gaan drinken. Als je niet de enige dorstige bij de poel bent en je de impressie krijgt van een kwade leeuw die op je af komt stormen dan zou je wel eens de impuls kunnen krijgen om één van de aanwezige palmbomen te beklimmen. Impulsen of instincten bepalen zo het overlevingsgedrag van de meeste levende wezens.

Epictetus adviseert zijn leerlingen om zich in hun dagelijks leven voorlopig alleen door deze natuurlijke instincten te laten leiden. En dan ook nog met mate. Het is tenslotte niet de bedoeling dat een leerling stoïcijn die een mooie dame of heer voorbij ziet komen zich onmiddellijk door zijn seksuele impulsen laat meesleuren en zich op hem of haar stort.

Chapter 1 of the manual of Epictetus

Reality falls into two parts: on the one hand there are things that are in our control, whereas other things are not in our control. We do have control over our convictions, impulses, desires and fears, in short about everything that has to do with our inner life; we have no control over our body, property, status and career, in short, about everything that happens outside of us. What we have control over is naturally free, unlimited and unhindered; what we have no control over is weak, subservient, limited and belong to others.
If you believe the things you have no control over, the things that belong to others, to be free, you will be thwarted, you will suffer, you will get stressed and you will blame others. However, if you realize that only your inner self is truly yours and nothing else, no one will be able to force you, no one will oppose you, you will not blame or accuse anyone, you will do nothing against your will, no one will be able to harm you and you will not have enemies. Because no harm can really touch you.
Remember that it is not easy to aim for such great things. Some things you will have to give up altogether, others you will have to postpone for the time being. If you want to achieve these great things but at the same time want to make a career and become wealthy, you will become disappointed. You will not get status and become rich if you pursue these high goals, but you will certainly not succeed in learning how to become free and happy.
Train yourself to say to every annoying event: "You are no more than an impression, and by no means what you appear to be”. Then examine the impression thoroughly and test it by the rules you have: "Do or don’t I have control over this event?" If you come to the conclusion that the event belongs to the category of things we have no control over, then you must say that it does not concern you.

So starts the Handbook of Epictetus. These few phrases from Epictetus are extremely important. They form the core of Stoic philosophy and go all the way back to the founder of this philosophy: Zeno. The Stoic philosophy is nowhere stated as clear as in this first paragraph of the Handbook. He actually says that facts as facts cannot be changed. The weather, politics, other people, the economy, our career, even our own bodies are beyond our direct control. What we can fully control are our opinions about these facts and our way of observing. There is little that can be done about the events in the world, but we can do something about the way we view these events.

Reality is thus divided into two categories: that part which we can fully control and that part over which we have little or no control at all. A simple dichotomy that, if really lived, can completely turn your life upside down. Only the things you can really control are necessary to live a happy and virtuous life. Everything else is superfluous, perhaps fun and perhaps also rational to pursue, but ultimately not necessary for a happy life. Epictetus warns that it is anything but easy to really live this dichotomy. It requires a considerable effort and is not conducive to what is considered a successful career.

Our abilities, our convictions, our desires, our aversions, our fears and in general everything that we use to react to the world around us are in our power. Everything else is not entirely in our power: success in society, wealth, health, illness, relationships, accidents, death, in short everything on which we cannot exercise full influence. This is without a doubt the most important distinction in Stoic philosophy.

What nonsense you may think. That control story may sound nice, but it certainly does not mean that I cannot take my life into my own hands. That I have no influence on the weather, I can still get, but I do have control over my own body and my career. Everyone knows that you can achieve your goals with hard work. If I train long and hard enough, I can win the Rotterdam marathon or at least make a good classification. If I study hard and fully dedicate myself to my company, I can make a career. I can certainly influence this kind of things.

Epictetus was not crazy and of course knew this. If you believe you have your fate in your own hands, you may not be completely wrong, but for the most part you are. No matter how hard you have trained, it is never entirely certain that you will win. After all, someone else may have trained harder or have a better aptitude, you may have a bad day or stumble over a banana peel and miss the marathon completely. The same applies to your career. You can do your best, if your boss does not like you, if the market no longer wants your product, or if that single difficult question you fear is asked on an exam, everything can still go wrong.

The Stoics therefore refine their distinction. They divide reality into things over which you have absolutely no control, such as the weather or the number of hairs on your neighbour’s head, the things over which you can exercise direct and complete control, your volition, opinions and desires, and the things over which you have no more than an indirect and partial control. Even if you do the best you can, you are never entirely sure that you will succeed in your intentions. You therefore only have indirect and partial control over the result of everything you undertake. What you can directly and completely influence is your intention. You can do your best to win a contest, take an exam or get a job. The outcome of your efforts stays always uncertain, because it is partly dependent on external circumstances over which you have no influence. The only thing over which you do have complete influence is your internal motivation.

What exactly does Epictetus mean with 'things we have control over' and with 'things that have tot do with our inner life'? Epictetus actually says here that you have complete control over your beliefs and intentions. It is impossible to agree with something you are not fully convinced of. Just try to agree with the idea that one plus one is three. You will never succeed. Or the belief that one plus one is not equal to two. You neither will succeed. An executioner might be hurting you so much that you cry out, "Yes, one plus one is three!" But in your head you still know for sure that it is not true. The same applies to your intentions to do something. You are, for example, planning to stand up. Nothing can keep you from that intention. Wait a minute, you'll say. I can be paralyzed or a villain may have tied me to my seat. That's right, but that only keeps your legs in check. Not your will to get up. Nothing and no one can stop your will to move, that ultimately you will not succeed is another story. The external result of your intention is after all one of the things that you have no control over.

Epictetus lists a whole series of examples of things over which we have no control. Our bodies, he says, are not in our power: whether we have a strong body, whether we are healthy or handsome, and whether we continue to live or not. So the body is not ours. He continues with a series of external goods that we have no control over: owning an estate, trendy clothing, a house, slaves (nowadays we call these employees) and horses (maybe we can now replace them by 'cars') . Epictetus also talks about other people's bodies: it does not matter how much we want it, it is not in our power that our children stay alive, neither our husbands, brothers and sisters, nor friends.

At first glance, this seems a very gloomy picture. Everything around us, even our own body, is completely beyond our control. You might wonder if it is so extreme. Is this correct? I do not have any control over whether I am born pretty or not. But the idea that my health is completely beyond my control does not seem entirely correct. It is up to me to eat healthy, and it is up to me to avoid all sorts of dangers. If I feel sick, I can go to the doctor. After all, I can take a wide range of measures to take good care of my body and possessions.

Epictetus would agree with this. He would say that everyone has a responsibility to take good care of his health. But he would also say that the 'control' we have on the care for our body is partial and limited, no matter how much care we devote to it. If we feel sick, it is wise to go to the doctor, but whether we get sick or not (although we take all possible precautions to stay away from infectious people and contaminated food) is not in our power. And when we arrive at the doctor (even though we do everything we can to find a good doctor) it is not in our power again if we get a correct diagnosis, let alone an effective treatment.

But suppose you manage to really get something you grave. Wouldn't that be a great way to become happy? Not really. The road towards the realization of your desires often leads to less pleasant emotions. Take, for example, a wage increase. You get the so wanted increase in your income from your boss, but in the period before you succeed you felt anxious and insecure. Have I worked hard enough? Have I achieved all my targets? Do I dare to ask my boss? Maybe he will get angry and I certainly will not get a raise anymore, or even worse I will get fired. Whatever steps you take to achieve what you want, or to avoid what you do not want, you have no guarantee that your efforts will be crowned with success. Certainly it is sensible and rational to do your best. But whether you actually get what you want to achieve is beyond your control.

Epictetus, and the Stoics in general, do not emphasize getting what they want. If you put all your hopes on getting what you want, you will probably often be disappointed. But if you instead set your hopes on the things that are free and really important: your desires, judgments and intentions, and if you train yourself to become an expert in this skill, you will never be disappointed. Once you have mastered this skill you can live a virtuous and happy life under all circumstances.

WAAR HEB JE CONTROLE OVER?

Hoofdstuk 1 van het Handboekje van Epictetus
De werkelijkheid valt in twee delen uit één: een deel waar we controle over hebben en een deel waar we geen controle over hebben. Wel controle hebben we over onze overtuigingen, impulsen, verlangens en angsten, kortom over alles wat met ons innerlijk te maken heeft; geen controle hebben we over ons lichaam, bezit, status en carrière, kortom over alles wat buiten ons gebeurt. Waar we controle over hebben is van nature vrij, onbeperkt en ongehinderd; waar we geen controle over hebben is zwak, onderworpen, beperkt en van een ander.
Als je denkt dat ook de dingen waar je geen controle over hebt, de dingen die niet in je, maar buiten je liggen, vrij zijn dan moet je je wel realiseren dat je tegengewerkt zult worden, dat je zult lijden, dat je gestrest zult raken en dat je anderen daarvan de schuld zult geven. Als je echter door hebt dat alleen je innerlijk echt van jou is en niets anders dan zal niemand je nog kunnen dwingen, niemand zal je tegenwerken, je zal niemand verwijten maken of beschuldigen, je zult niets tegen je zin doen, niemand zal je kwaad kunnen doen en je zult geen vijanden hebben, want er zal je nooit meer iets echt schadelijks overkomen.
Bedenk wel dat het niet makkelijk is als je naar dergelijke hoge doelen streeft. Sommige dingen zal je voor goed moeten opgeven, andere zal je moeten uitstellen. Als je deze hoge doelen wilt bereiken en tegelijkertijd ook carrière wilt maken en rijk wilt worden dan zal je teleurgesteld raken. Je zult geen carrière maken als je naar die hoge doelen streeft, maar je zult er zeker ook niet in slagen om te leren hoe je vrij en gelukkig kunt worden.
Oefen jezelf er dan ook in om tegen iedere vervelende gebeurtenis te zeggen: ‘je bent niet meer dan een indruk, je bent helemaal niet wat je lijkt te zijn. Daarna moet je die gebeurtenis grondig onderzoeken en beoordelen: ‘heb ik wel of geen controle over deze gebeurtenis.’ Als je tot de conclusie komt dat de gebeurtenis behoort tot de categorie van dingen waar we geen controle over hebben, dan moet je zeggen dat het jou niet aangaat.

Zo begint het Handboekje van Epictetus. Deze paar zinnetjes van Epictetus zijn enorm belangrijk. Ze vormen de kern van de stoïcijnse filosofie en gaan dan ook helemaal terug tot de grondlegger van deze levensleer: Zeno. De stoïcijnse filosofie wordt nergens zo duidelijk en kort weergegeven als in deze eerste paragraaf van het ‘Handboekje’. Hij zegt hier eigenlijk dat feiten als feiten niet te veranderen zijn, dat is nu eenmaal hun realiteit. Het weer, de politiek, andere mensen, de economie, onze carrière, zelfs ons eigen lichaam vallen buiten onze directe controle. Wat we wel volledig kunnen beheersen zijn onze meningen over die feiten en onze wijze van observeren. Aan de gebeurtenissen in de wereld valt weinig te doen, aan de manier waarop we tegen die gebeurtenissen aankijken echter wel.

De werkelijkheid wordt door de stoïcijnen dus in twee categorieën ingedeeld: dat deel waar we wel volledige controle over hebben en dat deel waar we geen of slechts een heel beperkte controle over hebben. Een simpele tweedeling die, mits echt doorleeft, uw leven volledig op zijn kop kan zetten. Alleen de dingen die u werkelijk zelf kunt beheersen zijn nodig om een gelukkig en virtuoos leven te leiden. Al het andere is daarvoor overbodig, misschien wel leuk en misschien ook wel rationeel om na te streven, maar voor een gelukkig leven uiteindelijk niet noodzakelijk. Epictetus waarschuwt dat het allesbehalve makkelijk is om die tweedeling ook echt te doorleven. Het vergt een behoorlijke inspanning en is niet bevorderlijk voor wat als een succesvolle carrière wordt aangemerkt.

Wel in ons vermogen liggen dus onze opvattingen, onze overtuigingen, onze verlangens, onze afkeer, onze angsten en in het algemeen alles waarmee we reageren op de wereld om ons heen. Al het andere ligt niet volledig in onze macht: succes in de maatschappij, rijkdom, gezondheid, ziekte, relaties, ongelukken, dood, kortom alles waarop we geen volledige invloed kunnen uitoefenen. Dit is zonder enige twijfel het belangrijkste onderscheid binnen de stoïcijnse filosofie.

Wat een onzin, zult u misschien denken. Dat controleverhaaltje mag leuk klinken, maar dat betekent toch zeker nog niet dat ik mijn leven niet in eigen hand kan nemen. Dat ik geen invloed heb op het weer, daar kan ik nog inkomen, maar over mijn eigen lichaam en mijn carrière heb ik wel degelijk controle. Iedereen weet toch dat je met hard werken je doelen kunt bereiken. Als ik maar lang en hard genoeg train kan ik de marathon van Rotterdam winnen of op z’n minst een goede classificatie maken. Als ik hard studeer en me volledig inzet voor mijn bedrijf kan ik carrière maken. Op dit soort dingen kan ik toch zeker invloed uitoefenen.

Epictetus was niet gek en wist dit natuurlijk ook wel. Als u denkt dat u uw lot in eigen hand hebt, dan hebt u misschien niet helemaal ongelijk, maar toch wel voor het grootste deel. Hoe hard u ook getraind hebt, het is nooit helemaal zeker dat u zult winnen. Iemand anders kan immers harder getraind hebben of een betere aanleg hebben, u kunt een slechte dag hebben of over een bananenschil struikelen, zodat u de marathon helemaal mist. Voor uw carrière geldt hetzelfde. U kunt nog zo goed uw best doen, als uw baas u niet mag, als de markt uw product niet meer ziet zitten, of als er op een examen net die ene verkeerde vraag wordt gesteld kan alles toch nog mis lopen.

De stoïcijnen verfijnen daarom hun onderscheid. Ze verdelen de werkelijkheid in dingen waar u, helemaal geen controle over hebt, zoals het weer of het aantal haren op het hoofd van uw buurman, de dingen waar u een directe en volledige controle over kunt uitoefenen, uw wil, meningen en verlangens, en de dingen waar u niet meer dan een indirecte en gedeeltelijke controle over hebt. U kunt nog zo uw best doen, u bent er nooit echt helemaal zeker van dat u ook zult slagen in uw bedoelingen. Over het resultaat van alles wat u onderneemt heeft u dan ook slechts een indirecte en gedeeltelijke controle. Wat u wel direct en volledig kunt beïnvloeden is uw intentie. U kunt uzelf voornemen uw uiterste best te doen om een wedstrijd te winnen, een examen te halen of een bepaalde baan te krijgen. De uitkomst blijft echter altijd onzeker, omdat die nu eenmaal mede afhankelijk is van externe omstandigheden waarop u geen invloed hebt. Waar u dus wel invloed op hebt is uw interne motivatie om u ergens voor in te zetten.

Wat bedoelt Epictetus in het citaat uit het Handboekje nu precies met 'dingen waar we controle over hebben' en met ‘dingen die eigen zijn aan ons wezen'? Epictetus zegt hier eigenlijk dat u over uw overtuigingen en intenties de volledige controle hebt. Het is onmogelijk om in te stemmen met iets waar u niet volledig van overtuigd bent. Probeer maar eens akkoord te gaan met de gedachte dat één plus één drie is. Dat lukt u nooit. Of de overtuiging dat één plus één niet gelijk aan twee is. Ook dat gaat u nooit lukken. Een beul kan u misschien zo pijnigen dat u uitschreeuwt: ‘ja één plus één is drie!’ Maar in uw hoofd weet u nog steeds zeker dat dat niet klopt. Hetzelfde geldt voor uw intenties om iets te gaan doen. U bent, bijvoorbeeld, van plan om op te staan. Niets kan u van die intentie af houden. Ho, wacht eens even zult u nu zeggen. Ik kan verlamd zijn of een schurk kan me aan mijn stoel hebben vastgebonden. Dat klopt, maar daarmee worden alleen uw benen in bedwang gehouden. Niet uw wil om op te staan. Niets en niemand kan uw wil om in beweging te komen tegenhouden, dat het u uiteindelijk niet lukt is een ander verhaal. Het externe resultaat van uw intentie is immers weer één van de dingen waar u geen controle over hebt.

Epictetus noemt een hele reeks voorbeelden van dingen waar we geen controle over hebben. Onze lichamen, zegt hij, zijn niet in onze macht: of we een sterk lichaam hebben, of we gezond of knap zijn, en evenmin of we blijven leven of niet. Het lichaam is dus niet van ons. Hij gaat verder met een reeks van externe goederen waar we geen controle over hebben: het bezitten van een landgoed, hippe kleding, een huis, slaven (tegenwoordig noemen we die werknemers) en paarden (misschien kunnen we die nu beter vervangen door 'auto's). Epictetus heeft het ook over andermans lichamen: het maakt niet uit hoe graag we het willen, het ligt niet in onze macht dat onze kinderen in leven blijven, noch onze echtgenoten, broers en zussen, of vrienden.

Op het eerste gezicht, lijkt dit een wel erg somber beeld te geven. Alles om ons heen, zelfs ons eigen lichaam, ligt geheel buiten onze macht. U zou zich kunnen afvragen of het wel zo extreem is. Klopt dit wel helemaal? Ik heb er dan wel geen controle over of ik knap geboren word of als een lelijkerd. Maar de gedachte dat mijn gezondheid geheel buiten mijn controle ligt lijkt toch niet helemaal correct. Het is aan mij om gezond te eten, en het is aan mij om allerlei soorten gevaren te vermijden. Als ik me ziek voel kan ik naar de dokter gaan. Ik kan tenslotte een breed scala aan maatregelen nemen om goed voor mijn lichaam en spullen te zorgen.

Epictetus zou het hier mee eens zijn. Hij zou zeggen dat iedereen een verantwoordelijkheid heeft om goed te zorgen voor zijn eigen lichaam. Maar hij zou ook zeggen dat de 'controle' die we hebben over de zorg voor ons lichaam gedeeltelijk en beperkt is, hoeveel zorg we er ook aan besteden. Als we ons ziek voelen, is het verstandig om naar de dokter te gaan, maar of we ziek worden of niet (al nemen we alle mogelijke voorzorgsmaatregelen om uit de buurt van besmettelijke mensen en besmet voedsel te blijven) ligt niet in onze macht. En aangekomen bij de dokter (ook al doen we er alles aan om een goede arts te vinden) ligt het wederom niet in onze macht of we een juiste diagnose krijgen, laat staan een effectieve behandeling.

Maar stel dat het u lukt om iets uit de externe wereld dat u graag wilt hebben ook echt te krijgen. Dat zou toch ook een prima manier zijn om gelukkig te worden? Toch niet echt. De weg op weg naar verwezenlijking van uw verlangens geeft vaak aanleiding tot minder prettige emoties. Neem, bijvoorbeeld, een loonsverhoging. U krijgt van uw baas de zo gewilde toename van uw inkomen, maar in de periode voordat het u gelukt is voelde u zich angstig en onzeker. Heb ik wel hard genoeg gewerkt? Heb ik mijn targets wel allemaal gehaald? Durf ik het mijn baas eigenlijk wel te vragen? Misschien wordt hij kwaad en krijg ik nu zeker geen verhoging meer, of nog erger wordt ik zelfs ontslagen. Zelfs als u slaagt in uw opzet en succes hebt, blijft u nog steeds afhankelijk van een heleboel toevalligheden.

Wat voor stappen u ook onderneemt om te bereiken wat u wil, of om te vermijden wat u niet wil, u hebt geen enkele garantie dat uw inspanningen ook met succes worden bekroond. Zeker het is verstandig en rationeel om uw best te doen. Maar of u ook echt krijgt wat u wilt bereiken, ligt buiten uw controle. Epictetus, en de stoïcijnen in het algemeen, leggen de nadruk niet op het krijgen van wat ze willen. Als u al uw hoop zet op het krijgen van wat u wil, zult u waarschijnlijk vaak teleurgesteld worden. Maar als u in plaats daarvan uw hoop vestigt op de dingen die vrij en echt belangrijk zijn: uw verlangens, oordelen en intenties en als u uzelf opleidt tot expert in deze vaardigheid, dan zult u nooit teleurgesteld worden. Als u dat eenmaal onder de knie hebt kunt u onder alle omstandigheden een virtuoos en gelukkig leven leiden.