Als leerling stoïcijn moet u zich er in oefenen om alles wat u onderneemt ‘onder voorbehoud’ te doen. De wereld zit vol met vervelende trucjes en onverwachte gebeurtenissen die u dwars zitten en belemmeren in uw plannen. U moet daarbij een duidelijke scheiding aanbrengen tussen het doel van wat u onderneemt en de bedoeling van wat u onderneemt. De bedoeling van uw activiteit is het beoogde eindresultaat. Of u dat resultaat ook daadwerkelijk gaat bereiken is nog maar de vraag en niet volledig afhankelijk van uw inspanningen. Het doel van uw activiteit is dat u uw best doet om de bedoeling te realiseren. Zoals we eerder zagen moet u uw doelen internaliseren. Door een onderscheid te maken tussen de bedoeling van uw handelingen en het doel van uw handelingen kunt u dus altijd slagen in het doel van wat u doet. Of u wel of niet uw best doet heeft u immers volledig in eigen hand.
Door afstand te nemen van de bedoeling van uw handelingen en u meer te concentreren op de manier waarop u ze onderneemt kunt u de frustraties van een mislukking voorkomen. Als het uw doel was uw best te doen en dat is ook wat u hebt gedaan, dan kunt u alleen nog maar slagen in uw opzet. Wat ook de uitkomst van uw handeling mag zijn, u heeft uw doel bereikt. Dat het resultaat misschien niet helemaal (of helemaal niet) conform uw bedoelingen was doet daar niets aan af. Stoïcijnen moeten dan ook leren onder voorbehoud te handelen. Ze doen hun best (hun uiterste best zelfs) om iets voor elkaar te krijgen, maar zijn niet bang om zo nodig compromissen te sluiten en raken niet gefrustreerd als hun handelingen uiteindelijk toch niet het beoogde effect hebben.
Zoals ik het hier beschrijf lijkt het wel alsof het bij het handelen onder voorbehoud vooral om de grote levensbeslissingen gaat, maar dat is natuurlijk niet zo. Stoïcisme gaat vooral om de gewone kleine dingen van alledag. Zelfs als hij naar de winkel gaat om een pak melk te halen doet een stoïcijn dat onder voorbehoud. De winkel kan gesloten zijn, de melk kan op zijn, hij kan een lekke band krijgen of door een bus overreden worden. Het enige wat een stoïcijn zich dus echt voorneemt is dat hij zijn best gaat doen om dat pak melk te halen. Meestal zal dat geen enkel probleem zijn, maar de wereld kan een enkele keer heel andere ideeën hebben.
Dat stoïcijnen de nadruk leggen op het accepteren van externe dingen en alleen onder voorbehoud handelen betekent niet dat ze alles maar passief over zich heen laten komen. Het tegendeel is waar. Veel beroemde stoïcijnen staan juist bekend om hun activisme in de wereld. Het handelen onder voorbehoud betekent dat stoïcijnen de buitenwereld accepteren zoals hij is. Ze zeggen bij alles wat ze doen tegen zichzelf: ‘ik ga dit of dat doen, onder voorwaarde dat niets mij belemmert’.
Stoïcijnen maken grootse plannen en stellen zichzelf, binnen de kaders van hun deugdenlijstje, ambitieuze doelen. Deze zijn van de onbelangrijke onverschillige zaken het meest nastrevenswaardig. Ook de stoïcijnse keizer Marcus Aurelius zegt dat de juiste manier om om te gaan met de wereld het 'onder voorbehoud' hebben van nastrevenswaardige bedoelingen is. En als u dan ondanks al uw inspanningen toch niet krijgt wat u had nagestreefd, zult u zich onmiddellijk op een creatieve en verantwoorde manier aan de nieuwe situatie aanpassen. U zoekt een alternatief, sluit een compromis, of ziet helemaal van uw bedoelingen af. U gebruikt uw tegenslag als grondslag voor nieuwe plannen. Marcus zei het zo:
“Als ons ‘hegemonikon’ goed functioneert dan maakt hij gebruik van alles wat voorhanden is. Hij is immers volkomen vrij en kan alles wat op zijn weg komt gebruiken. Hij zet alle omstandigheden om in iets wat voor hem van nut is. Zoals een vuur alles verteert wat er in geworpen wordt. Een kaarsvlammetje kan makkelijk gedoofd worden, maar wat in een laaiend vuur wordt geworpen dient als brandstof en doet het vuur alleen maar hoger oplaaien”. (Marcus Aurelius, Dagboeken IV-1)
Inderdaad, zoals Marcus zegt, moeten we in ons vermogen om om te gaan met nieuwe ontwikkelingen, vooral na een teleurstelling of mislukking, niet als een 'kaarsvlammetje', maar als een 'laaiend vuur' zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten