De stoïcijnen roepen ons op om onze rede in te zetten om wat orde te scheppen in de chaos van de wereld die ons omringt. Ze sporen ons daarmee aan om een leven te leiden dat zij in overeenstemming met de natuur noemen. Eigenlijk is dat gek. Alle dieren lijken volautomatisch een natuurlijk leven te leiden. Varkens, vliegen, apen en dolfijnen lijken er geen enkel probleem mee te hebben om zo’n soort leven te leiden, en die rare stoïcijnen denken dan opeens dat wij onze hersenen moeten gebruiken om hetzelfde te doen. Dat is toch raar. Waarom zou dat bij ons mensen anders zijn dan bij de rest van de levende natuur?
De stoïcijnen zeggen dat ons menselijk denkvermogen, onze rede, nu juist de oorzaak is dat we over de natuur moeten nadenken om een meer natuurlijk leven te leiden. De hele natuur lijkt probleemloos een natuurlijk leven te leiden en wij moeten moeilijk doen om onszelf een beetje in harmonie met het universum te brengen. Sommigen van de oude stoïcijnen beweren zelfs dat de mensheid speciaal is en dat het ‘Universum’ ons nu juist heeft uitgerust met rationele vermogens om daarmee een hoger niveau van bewustzijn te kunnen bereiken. We zouden daardoor boven het ‘instinctmatige’ bewustzijnsniveau van de normale natuur kunnen uitstijgen. De mens als een door de natuur doelbewust gecreëerd wezen, uitgerust met een speciale gave en een door het ‘Universum’ gekozen doel. Voor de meer religieus ingestelden onder u misschien een verleidelijk idee, maar mij gaat dat te ver.
De oude stoïcijnen waren slim en hadden een aantal fantastische inzichten, maar hun fysica botst met onze moderne inzichten. Als Zeno, Chrysippus of Seneca nu hadden geleefd dan waren ook zij ongetwijfeld met heel andere theorieën gekomen. De hedendaagse inzichten over de werking van de natuur zijn nu eenmaal heel anders dan vroeger. Geen oude stoïcijn had ooit van evolutie of het ruimte-tijd continuüm gehoord. Laat staan van kwantummechanica. Het menselijk redeneer vermogen lijkt tegenwoordig meer een evolutionaire bijkomstigheid. Een heel handige ‘snuit’ om mee naar voedsel te wroeten.
De oude stoïcijnen zouden daar niet moeilijk over hebben gedaan. Ze beschouwden hun levensfilosofie altijd al als een werk in uitvoering. Nieuwe generaties zouden met nieuwe en betere ideeën komen. En zo moet het ook zijn. Als een welwillend ‘Universum’ die bedoelingen met de mensheid heeft niet lijkt te kloppen, dan is dat jammer voor dat ‘Universum’. Hun stelling dat het universum bewustzijn heeft lijkt mij echter nog steeds onontkoombaar. Wij mensen zijn immers bewuste wezens en maken deel uit van dat universum. Op z’n minst een deel van het universum heeft dus bewustzijn en is in staat tot rationeel denken. Misschien maakt dat mensen wel tot het bewustzijn van het universum. Dan zijn we toch nog een beetje speciaal. De stelling dat dat bewuste universum de mensen doelbewust heeft uitgerust met een denkvermogen gaat me toch echt een brug te ver.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten