STOÏCIJNSE MINDFULNESS

De aan het boeddhisme ontleende mindfulness is in. Er worden boeken over vol geschreven en er bestaan talloze cursussen om u te leren in aandacht te leven. Veel van die boeken en cursussen zijn bedoeld om er voor te zorgen dat u beter met stress kunt omgaan, zodat u een nog productiever lid van de samenleving kunt worden. Ze claimen allemaal dat ze u kunnen leren een prettiger leven te leiden.

Een prettig gevoel is niet het enige belang van een leven in het hier en nu, van een leven in mindfulness. Wat wij tegenwoordig mindfulness noemen, noemden de Griekse stoïcijnen ‘prosochê’. Volgens de stoïcijnen betekent mindfulness dat u bewuster bent van de dingen die u aan het doen bent. Door u bewuster te zijn van wat u denkt en doet bent u ook bewuster bezig met de vraag of u zich voldoende op virtuositeit richt. Dus ook of u wel de dingen doet en denkt die u ook echt wilt doen en denken. Alles wat u doet moet u doen omdat u het ook echt wilt en niet alleen omdat anderen dat van u verwachten.

Een gelukkig en goed leven kan alleen in het heden beleefd worden. Daarom moet u proberen zich zoveel mogelijk bewust te zijn van dit moment. Hoe zelfbewuster u bent en hoe minder u zich door dagdromen en verwachtingen laat meevoeren hoe meer u kunt genieten van uw leven. Zonder stoïcijnse mindfulness loopt u het levensgrote risico een groot deel van uw leven te verdromen of bezig te zijn aan het verwachtingspatroon van de maatschappij te voldoen. Epictetus zei het zo:

“Wanneer je je oplettendheid even laat verslappen, denk dan niet dat je die zomaar weer kunt terugwinnen, maar bedenk dat je door de onoplettendheid van vandaag er ook later slechter aan toe zult zijn. Het begint er mee (en dat is het gevaarlijkst) dat je er aan went om niet op te letten, vervolgens wordt het een gewoonte om het opletten steeds uit te stellen. Zo wen je er aan je welzijn, je evenwichtigheid en je leven en handelen in overeenstemming met de natuur steeds maar uit te stellen. {…}. ‘Vandaag wil ik spelen.’ Wat houd je tegen om dat oplettend te doen? “Nu wil ik zingen.” Wat verhindert je om dat oplettend te doen? Er is toch geen enkel deel van het leven waarin oplettendheid niet op zijn plaats is? Of zul je iets soms slechter doen als je oplettend bent en beter als je niet oplet?” (Epictetus, Colleges 4-12)

Het gaat Epictetus er vooral om dat u weet wat u doet en ook waarom u het doet. In veel van de oefeningen die u tijdens deze cursus gedaan hebt wordt van u gevraagd u bewust te worden van de dingen die er binnen in uw geest gebeuren. Oefeningen als de ‘body scan’, de ‘pneuma-meditatie’ en de ‘emotiecheck’ zijn hier speciaal voor bedoeld. U zult daarbij wel gemerkt hebben dat u behept bent met wat de boeddhisten zo beeldend een apenbrein noemen. Uw gedachten en gevoelens springen door de bomen als een groep spelende aapjes. Uw brein houdt er niet van om rustig in een hoekje te zitten. Als u even nergens bewust aan denkt verzint het van alles en nog wat om zich mee bezig te houden. Gedachten die u vervolgens ongemerkt ook weer met allerlei ongewenste emoties weten op te schepen. Veel van die gedachten gaan nergens over en zijn totaal overbodig voor uw welzijn. Bovendien zijn ze vaak ook nog repetitief, u heeft ze al eens eerder gedacht. Uw brein vindt het blijkbaar makkelijker om in herhalingen te vallen dan om iets origineels te verzinnen.

De stoïcijnse leraren wilden dat hun leerlingen zich bewust werden van dergelijke gedachtentreinen, om vervolgens een stapje achteruit te kunnen doen en te bedenken of ze wel in die trein willen stappen. Meestal is het een spooktrein zonder bestemming die u niets anders biedt dan een zinloze en vermoeiende rit. Waarom zou u als u zich nu toch bewust bent van dit soort overbodige gedachten niet gewoon beslissen er niet in mee te gaan? Uw leven wordt er eenvoudiger door en het bespaart u een hoop tijd en energie. U houdt tijd over om u te concentreren op de dingen die u echt wilt doen.