STOÏCIJNEN ALS PISPAALTJE

Hoofdstuk 22 van het Handboekje van Epictetus

Als je stoïcijn wilt worden moet je er op voorbereid zijn dat de mensen je zullen uitlachen en bespotten. Ze zullen zeggen: ‘is hij daar zomaar opeens een filosoofje geworden’ en ‘waar komt die hooghartige blik opeens vandaan?’. Veeg die arrogante blik van je gezicht, maar houd wel vast aan je principes en geef geen krimp. Bedenk dat de mensen die je nu uitlachen je later zullen bewonderen als je aan je principes weet vast te houden. Maar als je er niet aan vasthoudt zullen ze je straks dubbel zo hard uitlachen.

Op de school van Epictetus kregen de leerlingen niet alleen een grondige theoretische opleiding, maar werd er vooral les gegeven in een manier van leven. Een manier van leven gericht op het terugdringen van angsten, verlangens en andere negatieve gevoelens. Het gaat niet ongemerkt aan je medemensen voorbij als je probeert als een stoïcijn door het leven te gaan. Epictetus raadt zijn leerlingen zelfs aan om hun stoïcijnse pretenties zoveel mogelijk geheim te houden. Gedraag je volgens je nieuwe principes, maar poch er niet over. Hij besefte echter dat het uiteindelijk onmogelijk zou blijken te zijn om een stoïcijnse levenshouding stil te houden. Je vrienden en familie zullen al snel doorkrijgen dat er iets aan de hand is als je niet meer lijkt te geven om rijkdom en bezittingen, macht en status en als je allerlei pleziertjes opeens oninteressant vindt.

Uw nieuwe levenskunst zal u dan beschimpingen opleveren. De mensen zullen u een hopeloze loser vinden. U bent in hun ogen van een leuke vent in een saaie ambitieloze grijze muis veranderd. Epictetus waarschuwt zijn leerlingen er voor om zich niet door de sterke sociale druk om ‘normaal’ te doen te laten meeslepen. Het is voor een mens niet abnormaal om zich niet door zijn instincten te laten beheersen. Rationele vermogens zijn niet minder menselijk en normaal dan emoties. Door u aan uw principes te houden loopt u misschien een paar korte termijn pleziertjes mis, maar daarvoor in de plaats krijgt u juist een stabiel plezierig leven. Epictetus vertelt zijn leerlingen dat de mensen die hen nu uitlachen, hen uiteindelijk zullen bewonderen als ze er in slagen aan hun principes vast te houden. Maar zelfs als dat klopt mag een dergelijke bewondering natuurlijk nooit het doel zijn van hun keuze voor een leven als stoïcijn.