SCHELDEN DOET GEEN PIJN

Hoofdstuk 20 van het Handboekje van Epictetus
Denk er aan dat het niet degene is die je uitscheldt of slaat die je slecht behandelt, maar dat het je eigen overtuiging dat je slecht behandeld wordt is. Als iemand je ergert besef dan dat het je eigen overtuiging is die je ergernis veroorzaakt. Zorg er dus voor dat je je niet laat meeslepen door die indruk. Als je er even rustig de tijd voor neemt zal je jezelf snel weer onder controle hebben.

Epictetus zegt hier eigenlijk niets meer of minder dan: ‘schelden doet geen pijn’. Volgens de stoïcijnen zijn het niet de scheldwoorden of klappen zelf die je pijn doen, maar je eigen oordeel dat je leed wordt aangedaan. Een persoonlijke aanval op uw persoon heeft pas succes op het moment dat u er zelf aan meewerkt. Een belediging treft immers niet eerder doel dan op het moment dat u zich ook echt beledigd voelt. Epictetus blijft er op hameren dat je het volledig in je macht hebt om te bepalen of je je ook echt aangevallen voelt.

De meeste van Epictetus’ leerlingen stond een toekomst als hoge ambtenaar in het Romeinse regeringsapparaat te wachten. Dat betekende dat ze zonder enige twijfel vijanden zouden maken en in contact zouden komen met, zacht uitgedrukt, lastige mensen. Hij wil ze bijbrengen dat het in de omgang met dergelijke lastige mensen vooral belangrijk is om te voorkomen dat ze kwaad worden door de dingen die de ander doet. Het gedrag van een ander mens kunnen ze niet zomaar veranderen, wat ze echter wel kunnen veranderen is hun reactie op zijn gedrag. Hun eigen reactie hebben ze in hun macht, het gedrag van hun medemens niet. Epictetus wil dat zijn studenten zich er van overtuigen dat hen als ze beledigd of anderszins aangevallen worden geen kwaad wordt aangedaan. Het zijn immers niet de dingen zelf die hen van hun stuk brengen, maar hun oordeel over die dingen. Niet de belediging maakt ze kwaad, maar hun overtuiging dat die belediging iets slechts is doet dat. Als ze zich kwaad en beledigd voelen door iemand anders dan is dat dus helemaal hun eigen schuld. Ze hebben hun stoïcijnse beginselen nog niet goed onder de knie.