NIET MORGEN MAAR NU

Hoofdstuk 51 van het Handboekje van Epictetus

Hoe lang wil je er nog mee wachten om je verstand te gebruiken en voor jezelf te kiezen? De boeken heb je gelezen. Je hebt de leraren gehad die je nodig had. Waar wacht je nog op? Je bent geen kind meer, maar volwassen. Als je nu lui bent en luchthartig en uitstel op uitstel blijft stapelen op zoek naar het juiste moment om voor jezelf te kiezen dan zal je leven ongemerkt voorbij gaan en zal je er bij je dood achter komen dat je niets bereikt hebt.
Er is geen uitstel mogelijk. Nu is het moment om je leven op te eisen en als een volwassene te kiezen voor de goede weg. De goede principes waar mee je ingestemd hebt moeten nu een wet zijn die je niet meer overtreedt. Als het moeilijk wordt en je tegenslag ontmoet, plezierige dingen, roem of hoon bedenk dan dat de wedstrijd nu plaatsvindt, de trainingen zijn voorbij de Olympische Spelen zijn al begonnen. Eén nederlaag één moment van verslapping kan betekenen dat al je vorderingen verloren gaan. Zo werd Socrates de persoon die hij was, door zich onder alle omstandigheden te richten op virtuositeit. En al ben jij dan nog geen Socrates, je moet wel leven alsof je Socrates zou willen zijn.

Nu het Encheiridion zijn einde nadert komt er ook aan de schooltijd van de studenten van Epictetus een einde. Hij roept ze nog één keer op om nu ze de theorie geleerd hebben, het geleerde ook echt in de praktijk te gaan brengen. De tijd van oefenen is voorbij, de leerlingen zijn geen kinderen meer, ze zijn inmiddels oud en wijs genoeg geworden om op eigen benen te staan. Het wordt nu tijd voor actie, in het echte leven buiten de bescherming van de schoolmuren.

Met het behalen van hun ‘diploma’ is de scholing echter nog niet voltooid. Het worden van een stoïcijns filosoof is een levenswerk, waar nooit een einde aan komt. Hoewel het waarschijnlijk onmogelijk is een echte wijze te worden, is het toch iets waar je altijd naar moet blijven streven. Epictetus is hier trouwens wel heel streng, hij zegt dat één enkel foutje, één moment van zwakte al tot een totale nederlaag kan leiden. Dat klopt natuurlijk niet, en dat zegt hij zelf ook. In de Colleges vertelt hij zijn studenten herhaaldelijk dat ze iedere keer nadat ze gevallen zijn weer op kunnen krabbelen en opnieuw kunnen beginnen. Hij is hier zo streng om zijn leerlingen nog een laatste keer op hun hart te drukken dat ze extreem voorzichtig moeten zijn. Ze moeten zichzelf permanent in de gaten houden. Het is ondoenlijk om nooit de fout in te gaan. Op het moment dat je geen fouten meer zou maken, ben je al een wijze.

De schooltijd is voorbij en het leven wordt de volgende leerschool voor de studenten. Volgens Epictetus is dat leven datgene wat er om je heen gebeurt, terwijl je met andere dingen bezig bent. De wedstrijd is al begonnen, je moet oefenen en leren terwijl de strijd om je heen in volle gang is. Je leert en leeft midden in een veldslag die in alle hevigheid gaande is. Epictetus weet dat zijn leerlingen het zwaar gaan krijgen. Het leven van een Romeinse aristocraat, want dat waren zijn studenten, was nauwelijks minder stressvol dan het moderne leven. Er stond hen zonder uitzondering een drukke en verantwoordelijke baan in de keizerlijke hiërarchie te wachten. Het stoïcisme was hun beste kans om de veldslag van het leven op een prettige manier door te komen. En het is in deze hectische tijden ook uw beste kans om een zinvol en gelukkig leven te leiden.