DE STOÏCIJNSE TECHNIEK VAN DE PROJECTIEVE VISUALISATIE

Hoofdstuk 26 van het Handboekje van Epictetus

Als, bijvoorbeeld, andermans slaaf een kopje breekt, zeg je direct: ‘dat kan nu eenmaal gebeuren’. Als het nu jouw kopje is dat breekt bedenk dan dat je net zo moet reageren als wanneer het een ander overkomt. Dit moet je ook doen bij belangrijkere dingen. Het kind of de vrouw van een vreemde is overleden. Iedereen zegt dan: ‘Zo gaat dat nu eenmaal in het leven’. Maar als je eigen kind of vrouw overlijdt, dan is het meteen: ‘Ach en wee’ en ‘arme ik’.

De stoïcijnen kenden een heel scala aan psychologische technieken om beter met de ups en downs van het leven om te kunnen gaan. In dit hoofdstukje legt Epictetus de techniek van de ‘projectieve visualisatie’ uit. Deze techniek is bedoeld om allerlei tegenslag beter het hoofd te kunnen bieden. Het laatste voorbeeld dat Epictetus geeft is voor een beginnend stoïcijn echt wel een beetje te extreem. Maar als uw kind een kopje breekt, heeft u waarschijnlijk de neiging boos te worden. Zou u dat ook zijn als het zoontje van de buren hetzelfde overkwam? Vermoedelijk niet. Door u voor te stellen dat de vervelende dingen die u overkomen niet u, maar iemand anders overkomen, kunt u de gebeurtenissen beter relativeren. Maak er een gewoonte van om iedere keer dat u zich ergens aan ergert of ergens angstig van wordt te bedenken of u net zo zou reageren als hetzelfde iemand anders zou overkomen. U leert zo de vervelende gebeurtenissen in uw leven vanuit een ander, relatief perspectief te bezien.

Deze techniek werkt vooral goed bij klein leed, zoals het breken van een kopje of het missen van de bus. Bij deze techniek leert u vervelende dingen te relativeren door te bedenken hoe u zou reageren als hetzelfde andere mensen zou overkomen. U projecteert als het ware uw eigen situatie op iemand anders en kijkt dan wat u dat doet. U neemt een beetje afstand van uw eigen zielige ik en probeert wat objectiever naar de werkelijkheid te kijken. Door de dingen zo te relativeren kunt u leren minder van uw stuk te raken als er iets mis gaat.

Stoïcisme is zeker niet alleen bedoeld om klein leed te verzachten. Epictetus noemt niet voor niets, naast het breken van een kopje ook het overlijden van vrouw of kind als voorbeeld. Ook iemand die emotioneel, financieel of op een andere manier totaal aan de grond zit kan profiteren van de techniek van de projectieve visualisatie. Iemand die onder een brug woont en niets anders bezit dan de kleding aan zijn lijf heeft tenminste dat nog. Iemand die ziek is, leeft in elk geval nog. Er bestaat bijna altijd wel een mogelijkheid om deze techniek toe te passen. Het zal dan misschien wel niet tot een groots geluksgevoel leiden, maar kan weldegelijk helpen om het leven iets te verzachten.