GODS WATER OVER GODS AKKERS

Hoofdstuk 8 van het Handboekje van Epictetus
Je moet niet willen dat de dingen gebeuren zoals jij wilt dat ze gebeuren, maar je moet de dingen willen zoals ze gebeuren. Pas dan zal je gelukkig leven.

Epictetus spoort zijn leerlingen aan om een leven in harmonie met de natuur te leiden. Daarmee bedoelt hij niet dat ze een paar geitenwollen sokken moet kopen en een biodynamische moestuin moeten beginnen. Nee hij wil dat ze leren de natuurlijke gang van de gebeurtenissen te accepteren. De wereld gaat nu eenmaal zijn eigen gang en trekt zich daarbij niets aan van je persoonlijke wensen en verlangens. Je hebt een kleine en heel beperkte invloed op wat er gebeurt. Zelfs als je je uiterste best doet om de dingen naar je hand te zetten zijn er altijd omstandigheden buiten je om die roet in het eten kunnen gooien.

De wereld zit vol teleurstellingen, toevallige gebeurtenissen en mensen die er toe kunnen leiden dat de dingen niet gebeuren zoals je het liefst hebt dat ze gebeuren. Dat vormt voor de meeste mensen een welhaast onuitputtelijke bron van frustratie, woede en verdriet. Vervelende emoties die volgens Epictetus allemaal voorkomen hadden kunnen worden. Hij wil dat zijn leerlingen alles wat hen overkomt op de pijnbank van hun rationele vermogens leggen om grondig te onderzoeken wat er nu eigenlijk echt aan de hand is. Ze zullen daarbij al snel tot de ontdekking komen dat bijna alles wat hen overkomt niet te vermijden valt. Waarom zou je je druk maken over iets dat hoe dan ook moest gebeuren. Je kunt je best doen om de dingen naar je hand te zetten, maar als de wereld anders beschikt dan is dat geen reden om je druk te maken. Als je weet dat je je best hebt gedaan dan is er, ongeacht de uitkomst, reden tot tevredenheid. Je hebt tenslotte alles gedaan wat je in je macht hebt, alles waar je controle over hebt.

Epictetus roept zijn leerlingen dan ook op om hun uiterste best te doen om hun doelen te bereiken. Ze moeten zich daarbij echter vooral richten op de inspanningen die ze zelf verrichten en niet op het te bereiken doel. Hun hoop moet gevestigd zijn op hun vermogen om problemen op te lossen en niet op het eindresultaat. Net als bij de taoïsten gaat het de stoïcijnen dus om de weg en niet om de bestemming. Als er dan ondanks alle moeite toch nog iets mis gaat, wordt het tijd om na te denken over de volgende stap. Is het verstandig om nog een poging te wagen? Misschien met een andere iets slimmere aanpak. Of is het rationeel om maar helemaal af te zien van je plannen? Door te accepteren wat er gebeurt kun je jezelf heel wat ellende en frustraties besparen.

Epictetus gaat zelfs nog een stap verder. Hij wil niet alleen dat zijn leerlingen accepteren wat er gebeurt, hij wil dat ze ook echt willen wat er gebeurt. Dat is nog heel wat anders dan het fatalisme waar stoïcijnen vaak van worden beschuldigd. Het betekent absoluut niet dat je jezelf passief overgeeft aan wat er gebeurt. Je accepteert de feiten zoals ze zijn, maar je geeft niet op. De stoïcijnse acceptatie of ‘apatheia’ is niets anders dan het erkennen dat sommige dingen nu eenmaal buiten je controle liggen. Als er iets vervelends gebeurt dat buiten je controle ligt kun je dat maar beter gewoon accepteren. En als je jezelf daarbij ook nog eens kunt aanleren om te willen dat de realiteit gewoon is zoals die is, dan kun je gelukkig worden. Epictetus wist zelf natuurlijk ook wel dat willen dat er gebeurt wat er gebeurt, hoe vervelend ook, iets heel moeilijks is. Het vergt een heel andere levenshouding. Stoïcisme is dan ook meer dan alleen een theoretische oefening het is een levenspraktijk die een totale verandering van je persoonlijkheid vergt.