STOÏCIJNSE VALENTIJN

De Griekse stoïcijnen hebben heel wat boeken over liefde en seksualiteit geschreven. Veel is er niet van over. Van de meeste boeken kennen we alleen nog de titels. Het was voor de stoïcijnen in elk geval een belangrijk onderwerp, waar ze veel aandacht aan schonken. In de Romeinse tijd schrijft de stoïcijnse filosoof en leraar van keizer Augustus, Arius Didymus dat de wijze niet alleen verstandig, intelligent en vriendelijk, maar ook een bekwaam minnaar is. Volgens Arius is de wijze dus goed in bed. Hij waarschuwt er wel voor dat de seksuele liefde niet tot een obsessie mag uitgroeien, een seksuele relatie moet op wederzijds respect gebaseerd zijn. Seks en liefde behoren tot de onbelangrijke, maar wel te verkiezen zaken. Het is natuurlijk om er naar te streven, maar voor een virtuoos leven is het niet persé noodzakelijk. Epictetus waarschuwt zijn jonge en amoureuze leerlingen om voorzichtig te zijn. Seks is natuurlijk maar kan makkelijk uit de hand lopen:

“Wees voorzichtig met seks voor het huwelijk. Zorg er voor dat je eventuele seks legaal en met wederzijdse instemming is. Veroordeel anderen niet om hun seksuele activiteiten en poch niet over je zelf.” (Epictetus; Handboekje hoofdstuk 33)

Net als alle andere natuurlijke en te verkiezen dingen moet er rationeel met seksualiteit en verliefdheid worden omgegaan. Verliefdheid en seksuele begeerte kunnen riskant zijn, het kan tot bezitterigheid en jaloezie leiden. Twee emoties die tot de absoluut te vermeiden passies worden gerekend. Als het object van uw begeerte en liefde de voorkeur geeft aan een ander mag dat, hoe moeilijk ook, niet tot afgunst leiden. Voor een stoïcijn is ieder mens volkomen vrij in zijn keuzes en niemand kan op wat voor manier dan ook aanspraak maken op een ander.

Musonius Rufus wijst er op dat een relatie meer dan alleen seksueel behoort te zijn. Het moet een gemeenschap van mensen zijn die elkaar versterken en elkaar helpen om hun virtuositeit te ontplooien. Maar intimiteit hoort daar zeker ook bij, het maakt de vriendschap en wederzijdse steun alleen maar sterker. Ik heb het hier trouwens expres over een gemeenschap en niet over een echtpaar of een stel. Homofiele relaties waren, zeker voor de Griekse stoïcijnen, geen enkel probleem en ook wat tegenwoordig polyamorie wordt genoemd werd niet afgewezen. Integendeel van de stichter van de stoïcijnse school Zeno is bekend dat hij in zijn boek ‘De Republiek’ een utopische staat heeft beschreven waar het bestaan van meerdere liefdesrelaties naast en door elkaar de regel was.

Een stoïcijn hoeft zich dus niet alleen geestelijk tot iemand aangetrokken te voelen, lichamelijke aantrekkingskracht wordt als natuurlijk en volstrekt acceptabel aangemerkt. Seksuele liefdesrelaties konden zelfs helpen bij het leiden van een gelukkiger en virtuozer leven. In de utopische staat van Zeno zouden alle tempels gesloopt worden, allen voor de god van de liefde, Eros zou nog plaats zijn.