Volgens de stoïcijnen zijn emoties voornamelijk cognitief. Het is een oordeel over een bepaalde gebeurtenis of situatie in de werkelijkheid. Er gebeurt iets en u plakt een etiket op die gebeurtenis. Het is iets goeds of iets slechts. U kiest er volgens de stoïcijnen dus bewust voor om een bepaalde emotie te hebben. Stoïcijnen willen dat u er voor kiest om die emoties helemaal niet te hebben. Dit lijkt duidelijk onmogelijk. Wij mensen hebben gewoon een aantal primitieve emotionele reacties, die kunnen worden geactiveerd als reflexen. Ze worden veroorzaakt door het loslaten van bepaalde chemicaliën in het bloed. Onvermijdelijke en niet altijd even leuk. Maar Mens zijn betekent emoties hebben. Wat zou een mensenleven zijn zonder gevoelens? Deze emoties zijn de sjeu van het leven en maken een mensenleven de moeite waard. “De stoïcijnen willen me veranderen in een gevoelloze robot. Een filosofie die dat van me verlangt is niets voor mij’. Ik hoor dit soort bezwaren vaak, maar mensen die dit zeggen slaan de plank volledig mis.
De stoïcijnen wisten al lang dat reflexmatige emoties helemaal niet voorkomen kunnen worden. Ze introduceerden zelfs een technische terminologie om onderscheid te maken tussen cognitief gevormde emoties en deze zogenaamde "eerste bewegingen" of "pre-emoties". Ze noemden deze vorm van emoties: ‘propatheiai’. Dit zijn primitieve emoties of voorlopers van wat zij volwaardige emoties noemen. Deze pre-emoties delen we met dieren en met kleine baby's, die nog niet kunnen praten.
Als er onverwacht iemand achter uw rug BOE! roept, veroorzaakt dat onvermijdelijk een schrikreflex. Als u plotseling een slang door het gras naar u toe ziet glijden leidt dat vol automatisch tot symptomen van angst. Die reacties zijn duidelijk meer fysiologisch dan cognitief. De stoïcijnen wisten dit en geven soortgelijke voorbeelden. Zo vergelijkt, bijvoorbeeld, Seneca deze primitieve emotionele reacties met de "knipperreflex" die optreedt wanneer iemand zijn vinger naar je oogbal steekt.
Dezelfde "kritiek" (het is niet eens een echte kritiek) wordt ook vaak geuit op de moderne, op het stoïcisme gebaseerde, cognitieve gedragstherapie. Ook de cognitieve gedragstherapie natuurlijk wel dat reflexmatige emoties helemaal niet voorkomen kunnen worden. Het is zelfs onmogelijk voor iemand om dit niet te beseffen. Het is duidelijk dat we reflexachtige emotionele reacties hebben. Dat is echter niet waar de stoïcijnen of cognitieve therapeuten het over hebben.
Zij zeggen dat volwassen mensen veel meer onder invloed staan van cognitief gecreëerde (je kunt zeggen "volwaardige") emoties zoals piekeren, depressie, angst, enz. dan nodig is. Er zijn veel onderzoeken die duidelijk aantonen dat onze cognities deze volwaardige emoties, of passies zoals de stoïcijnen ze noemen, diepgaand beïnvloeden. Eerste reflexmatige reacties, de pre-emoties van de stoïcijnen, zijn onvermijdelijk. Ze overkomen u. Maar wat u vervolgens met die pre-emoties doet hangt af van uw houding en verwachtingen. Het hangt af van het cognitieve oordeel dat u velt over wat u is overkomen. Het is uw cognitie die uiteindelijk bepaalt wat u blijft voelen. Het is uw cognitie die uw volwaardige emoties of passies definieert en op de langere termijn in stand houdt.
Er zijn dan ook talloze klinische onderzoeken die aantonen dat we onze emoties kunnen veranderen door onze cognities aan te passen. Als mensen achter u aan blijven rennen om BOE! te roepen blijft u schrikken. Daar kunt u niets aan doen. Maar dat u zich zorgen maakt dat het nog een keer gebeurt, en er heel boos over wordt als u eraan denkt, kunt u weldegelijk voorkomen. Het maakt een groot verschil of u zich druk maakt, of dat u een filosofische houding aanneemt en tegen uzelf zegt dat het onschadelijk is, en erom lacht. Dit is wat de stoïcijnen en de cognitieve gedragstherapeuten bedoelen als ze u vertellen dat u uw emoties kunt beheersen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten