EEN CONTROLEKWESTIE

Hoofdstuk 43 van het Handboekje van Epictetus

Alles kan op twee manieren worden aangepakt: de ene manier maakt het dragelijk, de andere niet. Als je broer je slecht behandelt denk dan niet dat je onrecht wordt aangedaan, want dat is de manier waarop het ondragelijk wordt. Pak het liever op de andere manier aan. Bedenk dat hij je broer is, dat je samen bent opgegroeid. Dan pak je het op de manier aan waarmee het dragelijk wordt en je er wel goed mee om kunt gaan.

Ook hier wil Epictetus weer dat zijn leerlingen een vervelende situatie op een andere manier gaan bekijken. Een manier die bij de meeste mensen vreemd en ongewoon over zal komen. De gebruikelijke reactie zou zijn: mijn broer heeft me oneerlijk behandeld, hij heeft me pijn gedaan. Ik voel me kwaad en beledigd. Ik ben woedend en ga hem eens goed de waarheid vertellen. Misschien heel begrijpelijk en invoelbaar, maar volgens Epictetus is dat de verkeerde manier om het aan te pakken. Want wat heeft hij nu eigenlijk gedaan? Hij heeft iets wat van jou was van je afgepakt of kapot gemaakt, of hij heeft je voor gek gezet en zo je status bij je vrienden aangetast. Maar dat zijn allemaal externe dingen, waar je toch al geen controle over had. Het gedrag van je broer ligt buiten jouw sfeer van invloed. Het is iets waar alleen hij verantwoordelijk voor is. Het heeft niets met jou als persoon te maken en zegt dus niets over jou. Je broer heeft hooguit zich zelf beschadigd door zich niet op een broederlijke manier te gedragen. Hij is dus degene die verwondt is, niet jij.

Zolang je goed in de gaten houdt dat het om dingen gaat die buiten je controle liggen en die je niet echt aangaan houdt je de ruimte om een passende reactie te geven. Ook een broer die je slecht behandelt blijft je broer. Net als alle andere mensen die je onheus bejegenen moet je ook hem op een milde en vriendelijke manier tegemoet treden. Epictetus adviseert je niet om een agressor bij een aanval of belediging de andere wang toe te keren. Je mag jezelf heus wel verdedigen, maar je mag daarbij je waardigheid en gemoedsrust niet verliezen. Het heeft immers geen enkele zin om je druk te maken over het gedrag van iemand die je toch niet kunt beïnvloeden. Als je dat maar lang genoeg weet vol te houden kun je je leven een heel stuk dragelijker maken.