Hoofdstuk 42 van het
Handboekje van Epictetus
Als iemand je kwaad
doet of kwaad over je spreekt bedenk dan dat hij dat doet omdat hij denkt dat
het ook echt klopt. Waarom zou hij er net zo over moeten denken als jij, hij
doet alleen maar wat hij denkt dat goed is. Als hij het bij het verkeerde eind heeft
dan is hij degene die daar last van heeft. Wanneer iemand van iets waars denkt
dat het onwaar is, verandert dat niets aan de werkelijkheid. Alleen degene met
het foute oordeel heeft er last van. Als je daarvan uit gaat kun je rustig en
vriendelijk blijven tegenover iemand die je uitscheldt. Je moet dan bij jezelf
zeggen: ‘In zijn ogen is dit wat hij moet doen’.
Epictetus adviseert zijn leerlingen hier over de wijze
waarop ze het best met kwaadwillende personen kunnen omgaan. Waarom doet iemand
vervelend? Waarom beledigt en bedreigt hij anderen? Epictetus zegt dat hij dat
doet omdat hij denkt dat er een goede reden voor bestaat. Hij denkt dat hij
gelijk heeft en de ander ongelijk, of hij denkt dat iemand hem tegenwerkt, of
op de één of andere manier slecht voor hem is. Het ligt in de menselijke aard,
en dus ook in de aard van lastpakken, domkoppen en kwelgeesten, om de dingen te
doen die hen goed en voordelig lijken. Niemand doet vrijwillig iets waarvan hij
denkt dat het slecht en nadelig voor hem is. De mensen handelen op een manier
waarvan ze denken dat het hen helpt.
Epictetus zegt dat zijn studenten dus niet verbaasd moeten
zijn dat mensen doen wat mensen nu eenmaal doen. Ze doen wat zij denken dat in
de gegeven situatie het beste is om te doen. En dat kan betekenen dat ze iemand
dwarszitten, discrimineren, uitschelden of zelfs een klap verkopen. Dat is heel
vervelend voor de adressant, maar eigenlijk nog veel vervelender voor de
agressieve persoon zelf. In de ogen van een stoïcijn is niet de uitgedeelde
klap slecht, maar het oordeel dat er gevochten moet worden. De persoon die
kwaad wil maakt een fout. De meesten menen nu eenmaal dat status, geld, hun
groep en pleziertjes de belangrijkste dingen in het leven zijn. Er is geen
reden om verbaasd of verongelijkt te zijn als ze daar dan ook naar handelen.
Dergelijke mensen vergissen zich ze maken een serieuze fout.
De dingen waarvan zij menen dat ze goed voor hen zijn, zijn dat helemaal niet. De
verkeerde en soms zelfs ronduit slechte dingen die ze doen, doen ze vooral uit
onwetendheid. Ze worden daardoor echter niet zelf ook meteen slecht of
kwaadaardig. Ze zien de wereld verkeerd en begrijpen niet wat echt belangrijk
is. Ze beseffen niet dat ze door hun gedrag uiteindelijk alleen maar nog
ongelukkiger worden. Het kan zijn dat ze daardoor verkeerde en soms zelfs
afschuwelijke dingen doen, maar dat maakt het niet anders. Het zijn net
kinderen die nog niet goed weten wat wel en niet mag. Epictetus adviseert zijn
studenten om ze dan ook zo tegemoet te treden: met mildheid en geduld.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten