vrijdag 23 november 2018

BLACK FRIDAY EN DE STOÏCIJNEN



Black Friday is een naar Europa overgewaaide Amerikaanse traditie. Een massa mensen die ’s nachts voor de deur van een winkel staan te wachten om bij de opening vechtend naar binnen te stormen met de bedoeling om zo snel mogelijk zo veel mogelijk goedkope spullen te pakken te krijgen. Mensen die ruzie maken en elkaar omver duwen om toch maar die laatste spotgoedkope aanbieding te kunnen bemachtigen. Het zijn de typische Black Friday beelden die we zien op het nieuws. Massaconsumptie ten top. Het doel: de consument moet kopen, kopen, kopen. Of hij die spullen nu nodig heeft of niet.

Als het milieu in de media komt, gaat het meestal over groene energie, plasticvervuiling, mobiliteit en dergelijken. Maar daarmee wordt de essentie van het probleem over het hoofd gezien: we consumeren veel. Te veel. Tegenwoordig zijn spullen zo goedkoop dat we aan het massa consumeren zijn geslagen. Maar die overconsumptie nekt het milieu. Denk maar aan het gebruik van fossiele brandstoffen voor de productie, het verslindende water- en grondstoffenverbruik, het wereldwijde transport en wat al niet meer. Daarnaast staat kwantiteit steeds meer boven kwaliteit, en worden spullen gemaakt met een opzettelijke korte levensduur. En vergeet ook de vaak onrechtvaardige arbeidsomstandigheden waaronder al die goedkope hebbedingen gemaakt worden niet.

Het is duidelijk we hebben een op een zo hoog mogelijk consumptieniveau gericht systeem. Het valt daarbij niet te ontkennen dat het bedrijfsleven profiteert van het telkens in de markt zetten van nieuwe producten, het aanjagen van de consumptie, de hebzucht en de statusdrang van mogelijke klanten en het zo geraffineerd mogelijk verleiden van consumenten om deze te prikkelen om meer te begeren en aan te schaffen. Aandeelhouders en andere grote investeerders verlangen een aantrekkelijk rendement op de door hen geïnvesteerde gelden. Het management streeft naar hogere salarissen en bonussen en de werknemers zoeken werkzekerheid en voldoende beloning. Een heel leger aan hoog opgeleide, goed getrainde en zwaar betaalde lobbyisten van het bedrijfsleven bestookt onze overheden om het beleid en de wetgeving in de door hen gewenste richting om te buigen. Ook de overheid zelf heeft belang bij het in stand houden van een zo hoog mogelijk consumptieniveau. De afdrachten in de vorm van winstbelasting, inkomstenbelasting, sociale lasten en btw heffingen zijn immers nodig om de overheid te kunnen financieren.

Eigenlijk iedereen in onze samenleving heeft belang bij het systeem van steeds maar groeiende productie en consumptie. De huidige consumptiemaatschappij is dus niet een soort mysterieuze samenzwering van het grootkapitaal die zich over de ruggen van een uitgebuite en onschuldige massa verrijkt. U bent geen weerloos slachtoffer van hogere en ondefinieerbare machten. Natuurlijk u wordt onder druk gezet met reclame en andere subtiele verleidingstechnieken, maar het blijft uw eigen stoïcijnse verantwoordelijkheid om uw consumptieve keuzes te maken. U wordt niet met een mes op de keel gedwongen goederen aan te schaffen. U bent niet een machteloze speelbal in de handen van het bedrijfsleven dat naar hogere aandelenkoersen en winsten, persoonlijke financiële rijkdom en ongelimiteerde weelde streeft.

Een stoïcijn zal de hierboven omschreven stand van zaken met een zekere distantie proberen te bekijken. Hij zal daarom proberen de samenleving waarin hij leeft en eventuele misstanden en tekortkomingen in het bestaande maatschappelijke, economische en politieke stelsel zo objectief mogelijk te analyseren. Een stoïcijn zal zich dan ook serieus moeten afvragen of onze moderne consumptieve levensstijl wel leidt tot een goed, virtuoos en gelukkig leven. Het is een levensstijl die u waarschijnlijk volledig verinnerlijkt hebt. Het is alles wat u kent en het is zo vertrouwd, maar brengt het wel het welzijn en geluk dat alle mensen op aarde zoeken? Leidt het streven naar een als maar stijgende economische groei, een hoger niveau van consumptie en een toenemende materiële welvaart wel tot een virtuozer leven? Een rationeel en objectief redenerend stoïcijn zal tot de conclusie moeten komen dat een virtuoos mens er geen genoegen mee kan nemen door het leven te gaan als niets meer dan consumptie vee.

Een stoïcijn kan zijn ethische verplichtingen niet beperken tot zijn gezin en directe naasten. Stoïcijnen zijn kosmopolieten die het welzijn van ieder huidig en toekomstig rationeel denkend wezen voor ogen zouden moeten houden. Dit betekent dat zijn ethische verantwoordelijkheden en verplichtingen in tijd en ruimte behoorlijk moeten worden opgerekt. Deze verplichtingen en verantwoordelijkheden strekken zich dan ook niet alleen uit over de minderbedeelden van nu, maar ook over toekomstige generaties. Het ‘na ons de zondvloed’ kan nooit de lijfspreuk van een stoïcijn worden. U zult er rekening mee moeten houden dat u morele verplichtingen hebt tegenover huidige vaak in honger en armoede levende bevolkingsgroepen, tegenover toekomstige generaties en tegenover de natuurlijke leefomgeving waarin zij een bestaan moeten zien op te bouwen.

De huidige vormen van productie en consumptie zijn onhoudbaar. Ze staan niet alleen het persoonlijk geluk en welzijn in de weg, maar vormen ook een bedreiging voor de mensheid als geheel. Het kiezen voor een andere eenvoudigere en rustigere levensstijl ligt voor een stoïcijn dan ook voor de hand en een hype als ‘black Friday’ past daar absoluut niet in.


2 opmerkingen:

  1. Ik doe niet mee aan de alom heersende overconsumptie omdat ik het met de stoïcijnen eens ben dat het geluk daarin niet te vinden is. Er wordt hier echter ook geponeerd dat ik morele verplichtingen heb tegenover huidige vaak in honger en armoede levende bevolkingsgroepen en tegenover toekomstige generaties. Welnu de honger en armoede van bevolkingsgroepen op andere continenten en het lot van toekomstige generaties lijken mij toch zaken die totaal buiten mijn controle liggen en waar ik dus als stoïcijn niet wakker moet van liggen.

    BeantwoordenVerwijderen