De stoïcijnen zeggen dat we moeten leren ons alleen druk te
maken over dingen waar we controle over hebben. De wereld van het menselijk
geluk valt in te delen in een intern en een extern deel. De meeste mensen
houden zich vooral bezig met externe zaken, met de buitenwereld. De wereld van
auto’s, huizen, werk, vrienden en familie. Ze denken gelukkig te kunnen worden
door zo veel mogelijk spullen uit de externe wereld om zich heen te verzamelen.
De gemiddelde mens zal u zeggen dat u om gelukkig te worden aan het werk moet,
u moet een baan zoeken, om salarisverhoging vragen en sparen en uiteindelijk
zult u dat droomhuis, die prachtige auto en die 3D-tv kunnen kopen die u
gelukkig zullen maken.
De stoïcijnen denken daar heel anders over. Zij zeggen dat u
moet leren alleen die dingen te willen die makkelijk te verkrijgen zijn. U moet
uw geluk niet in de externe wereld zoeken, maar juist in de dingen waar u
controle over hebt. Een stoïcijn zoekt virtuositeit en geluk daarom in zijn
interne wereld. Een wereld waar hij wel controle over heeft.
‘Van al het bestaande hebben wij over sommige
dingen controle en over andere niet. Controle hebben wij over onze meningen,
onze wil, onze begeerte en afkeer. Al deze dingen kunnen wij zelf
bewerkstelligen.
Over ons lichaam hebben wij geen controle. Ook niet over bezit of
over reputatie en carrière. Kortom, alles wat niet ons eigen werk is. Bedenk,
dat de dingen waar we controle over hebben van nature vrij zijn. Zij kunnen
niet gehinderd of belemmerd worden. Maar de dingen waar we geen controle over
hebben, zijn krachteloos, onderworpen, vol belemmeringen en vreemd aan ons
wezen.’ (Epictetus, Handboek 1).
Zo begint het Handboekje (het Encheiridion in het Grieks) van
Epictetus, of eigenlijk van zijn leerling Arrianus. Arrianus maakte
aantekeningen van de lessen die hij van Epictetus kreeg. Deze aantekeningen
heeft hij later als het Handboekje en de Colleges van Epictetus uitgegeven. Zelf
zou Epictetus nooit iets op papier gezet hebben. Hij zegt hier eigenlijk dat feiten als feiten
niet te veranderen zijn, dat is nu eenmaal hun realiteit. Het weer, de
politiek, andere mensen, de economie, onze carrière, zelfs ons eigen lichaam
vallen buiten onze directe controle. Wat we wel volledig kunnen beheersen zijn
onze meningen over die feiten en onze wijze van observeren.
Wat een onzin, zult u mischien denken. Dat ik geen invloed heb op
het weer, daar kan ik nog inkomen, maar over mijn eigen lichaam en mijn
carrière heb ik wel degelijk controle. Iedereen weet toch dat je hard moet
werken om je doelen te bereiken en gelukkig te worden. Als ik maar lang en hard
genoeg train kan ik de marathon van Rotterdam winnen of op z’n minst een goede
classificatie maken. Als ik hard studeer en me volledig inzet voor mijn bedrijf
kan ik carrière maken. Op dit soort dingen kan ik toch zeker wel invloed
uitoefenen.
Toch is dat maar heel beperkt het geval. Iemand anders kan harder
getraind hebben of een betere aanleg hebben, u kunt een slechte dag hebben of
over een bananenschil struikelen. Voor uw carrière geldt hetzelfde. U kunt nog
zo goed uw best doen, als uw baas u niet mag, als de markt uw product niet meer
zit zitten, of als er op een examen net die ene verkeerde vraag wordt gesteld
kan alles mis lopen. Wat u wel kunt beïnvloeden is uw intentie. U kunt uzelf
voornemen uw uiterste best te doen om een wedstrijd te winnen, een examen te
halen of een bepaalde baan te krijgen. De uitkomst blijft echter altijd
onzeker, omdat die nu eenmaal mede afhankelijk is van externe omstandigheden
waarover u geen invloed hebt. Waar u dus wel invloed op hebt is uw interne
motivatie om u ergens voor in te zetten.
Maar stel dat het u lukt om iets uit de externe wereld dat u graag
wilt hebben ook echt te krijgen. Dat zou toch ook een prima manier zijn om
gelukkig te worden? Toch niet echt. De weg op weg naar verwezenlijking van uw
verlangens geeft vaak aanleiding tot minder prettige emoties. Neem,
bijvoorbeeld, een loonsverhoging. U krijgt van uw baas de zo gewilde toename
van uw inkomen, maar in de periode voordat het u gelukt is voelde u zich
angstig en onzeker. Heb ik wel hard genoeg gewerkt? Heb ik mijn targets wel
allemaal overtroffen? Durf ik het mijn baas eigenlijk wel te vragen? Misschien
wordt hij kwaad en krijg ik nu zeker geen verhoging meer, of nog erger wordt ik
zelfs ontslagen.
De wereld valt dus toch in te delen in een extern deel waar we
geen invloed op kunnen uitoefenen en een intern deel waarover we de volledige controle
hebben. Als stoïcijn wilt u niet in de eerste plaats uw externe doel bereiken.
Nee u wilt in de eerste plaats uw best doen om dat doel te bereiken. U stelt
zich zelf geen extern doel, maar een intern doel. Een doel waar u volledige
controle over hebt. Dat betekent dus dat u ook als u die wedstrijd ondanks al uw
inspanningen verliest niet teleurgesteld hoeft te zijn. Het betekent ook dat u
zich niet druk hoeft te maken als u uw baas om opslag vraagt. U hebt immers aan
uw interne doelstelling om uw uiterste best te doen voldaan. Door u zelf
interne in plaats van externe doelen te stellen kunt u zoals Epictetus het zei:
nooit gehinderd of belemmerd worden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten