De stoïcijnen kenden een medicijn tegen de hedonistische
adaptatie, een medicijn dat nu nog steeds even effectief is als in de Oudheid. U
zult wel denken wat heeft filosofie met een enge ziekte te maken? Sinds wanneer
doen de stoïcijnen aan geneeskunde? Stoïcijnse leraren zagen zich zelf vaak als
dokters die medicijnen zochten om het menselijk lijden te verlichten.
Hedonistische adaptatie is geen enge ziekte het is de psychologische
neiging dat ons geluksgevoel altijd probeert terug te keren naar een bepaald
basisniveau. Een nieuwe televisie, een nieuwe iPod of een loonsverhoging kunnen
u tijdelijk opbeuren, maar dan slaat de gewenning toe en keert u terug naar uw
gebruikelijke geluksniveau. U raakt gewend aan het nieuwe en u past u eraan
aan. Al gauw ontstaan er nieuwe wensen. We zitten eigenlijk bijna allemaal in
een soort vicieuze cirkel. Er is iets wat we heel graag willen hebben: een
droombaan, een prachtig huis of de ideale partner. Als we na heel wat
inspanningen uiteindelijk datgene wat we zo graag wilden hebben gekregen hebben
zijn we een tijdje zielsgelukkig. Maar we raken al gauw aan onze nieuwe
situatie gewend en gaan op zoek naar een volgende uitdaging. Naar een volgend
verlangen dat, denken we, zodra eenmaal vervuld ons leven perfect zal maken.
Maar we zullen algauw ontdekken dat ook de vervulling van die volgende wens
niet tot het o zo gehoopte geluk zal leiden. De hedonistische adaptatie slaat
ook nu weer toe.
De stoïcijnen zochten naar een methode om die vicieuze
cirkel van verveling en steeds maar weer nieuwe verlangens te doorbreken. Als het
mogelijk is de hedonistische adaptatie te doorbreken zou je je veel langer
tevreden en gelukkig kunnen voelen met de dingen die je hebt. Je zou de stress
van het telkens maar weer nieuwe verlangens na te jagen kunnen voorkomen. Om
hun geluksgevoel in stand te houden gebruikten de stoïcijnen een techniek om deze
hedonistische adaptatie te dwarsbomen. Bij de oefening gaat het er om om de
dingen die u heeft niet langer als vanzelfsprekend te beschouwen.
Hoeveel
spullen heeft u niet waar u ooit van droomde om ze te hebben en die nu de
gewoonste zaak van de wereld zijn geworden. Zelfs degene die ooit de partner
van uw dromen was is nu een vanzelfsprekendheid die naast u in bed ligt te
snurken. Maak er dus een gewoonte van om u regelmatig voor te stellen dat u de
spullen waar u aan gewend bent niet meer zou hebben. Stelt u eens voor hoe het
zou zijn als er geen water meer uit de kraan zou komen of als u geen zacht
matras meer zou hebben maar op de grond zou moeten slapen. Hoe zou het zijn zonder
die goed gevulde bankrekening, zonder vervoer of zonder voedsel? Doe het zelfde
met de mensen die u omringen. Hoe zou het zijn als uw partner u zou verlaten
(okay voor sommige mensen zou dat een gevoel van opluchting kunnen opwekken),
of als u geen familie of vrienden zou hebben. Door deze oefening regelmatig te
doen zult u de dingen en mensen die u omringen beter gaan waarderen en kunt u
de hedonistische adaptatie te slim af zijn. Misschien komt u zelfs zo ver dat u
in plaats van steeds weer nieuwe dingen te willen hebben gaat leren te
verlangen naar de dingen die u al heeft. Ik weet dat het makkelijker gezegd is
dan gedaan, maar door deze oefening regelmatig te doen kunt u zich gelukkiger
gaan voelen.
U zou nu kunnen opmerken dat dit nu niet bepaald een gezellige
oefening is. Maakt zo’n oefening een stoïcijn in niet tot een chagrijn die
ieder leuk moment voor zich zelf en zijn omgeving verpest door meteen aan iets
vervelends te denken. Tijdens een gezellig dinertje in een romantisch
restaurant denkt hij aan de mogelijkheid dat er brand in de keuken uitbreekt,
of dat hij en zijn tafelgenoot een voedselvergiftiging oplopen. Het is zeker
een risico dat de leerling van dit soort gedachten depressief zou kunnen worden.
Dat is natuurlijk niet de bedoeling van deze techniek. Een stoïcijn zal tijdens
een romantisch dinertje aan niets anders dan het eten op zijn bord en de
persoon tegenover hem denken.
De negatieve visualisatie techniek zal niet vaker dan een
paar keer per week of hooguit een paar keer per dag worden toegepast. Bovendien
is het niet de bedoeling dat u gaat piekeren en zich zorgen gaat maken. Het is
juist de bedoeling dat u door zo nu en dan te denken over een bepaald verlies,
de dingen meer gaat waarderen. In plaats van een chagrijnig figuur te worden
zult u daardoor juist vrolijker worden. Seneca zei het zo:
“Iemand die zich dit eigen heeft
gemaakt wordt, of hij dat nu wil of niet, blij en doortrokken van een blijvend
gevoel van levensvreugde. Hij verheugt zich over wat hem eigen is en verlangt
niet meer naar wat zijn vermogens te boven gaat.” (Seneca: Over het gelukkige
leven IV).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten