Maar wat bedoel ik daar nu eigenlijk mee, wat is dat voor iets wat we elkaar in deze periode van het jaar steeds toewenzen? Volgens de definitie die sociologen hanteren is geluk ‘de
mate waarin een individu een positieve waardering geeft van de kwaliteit van
zijn leven als geheel’. Met andere woorden de geluksbeleving drukt de mate uit
waarin een persoon van zijn eigen leven houdt. Maar wat is dat ‘van het leven
houden’? Volgens Kant hoort geluk rationeel te zijn, ontdaan van elke
persoonlijke neiging. Marx ziet geluk in de ontplooiing door arbeid. Augustinus
beschrijft geluk als ‘de vreugde die geboren wordt uit waarheid’. En hoe zit
het met het geluksgevoel van een boswandeling of een kop warme chocolade melk
op een koude dag? Er bestaan dus ontzettend veel verschillende meningen over
wat geluk nu echt inhoudt.
Het is verleidelijk om geluk te beschouwen als de materiële
uitdrukkingsvorm van alle verlangens en hartstochten die we koesteren. Hierin
zie je het blinde verlangen dat de wereld zich schikt naar je wensen. Maar
zelfs als het mogelijk zou zijn om al je verlangens te bevredigen dan zou dat
toch nog niet leiden tot het ultieme geluk, maar alleen maar tot het ontstaan
van weer nieuwe verlangens. Als je er na heel veel inspanningen achter komt dat
je zelfs wanneer er aan al je behoeften wordt voldaan nog niet gelukkig bent,
hoe moet je je dan wel niet voelen? Als je alle reden hebt om gelukkig te zijn
en je bent het niet dan is geluk blijkbaar onbereikbaar.
Als je aan mensen vraagt een moment te beschrijven waarop ze
zich volmaakt gelukkig voelden zullen sommigen het hebben over een gevoel van
diepe vrede tijdens een wandeling door de natuur, bijvoorbeeld tijdens het
uitzicht vanaf een bergtop of een zonsondergang aan zee. Anderen zullen je
vertellen over het halen van een examen, de geboorte van een kind of het winnen
van een sportwedstrijd. Weer anderen zullen het hebben over de intieme sfeer
tijdens een avondje bij kaarslicht.
De gemeenschappelijke factor lijkt het plotselinge ontbreken
van innerlijke strijd. Normale referentiepunten vervagen en de desbetreffende
persoon voelt zich in harmonie met zijn omgeving en met zich zelf. Gedurende
een kort moment zijn er geen gedachten uit het verleden, geen toekomstplannen.
Er is alleen het huidige moment zonder gedachten. Het is een heerlijk gevoel,
maar er bestaat nog een ander geluksgevoel. Het verschil tussen deze
kortstondige geluksmomenten en de blijvende gelijkmoedigheid van een ‘wijze’
(later meer over het begrip wijze bij de stoïcijnen) is even groot als het
stukje hemel dat je door de oog van een naald kan zien en de weidse hemel zelf.
Een dergelijk geluksgevoel gaat gepaard met een geringere
kwetsbaarheid voor uiterlijke omstandigheden, goede of slechte. Volgens de
meeste mensen kun je je echter onmogelijk gelukkig voelen als je berooid over
straat zwerft of als jij of je geliefde ernstig ziek zijn. Als je het in je
hoofd haalt om je onder dergelijke moeilijke omstandigheden toch gelukkig te
voelen ben je niet goed snik. Het wordt hoog tijd dat je eens bij de psychiater
langs gaat. Volgens deze mensen is geluk afhankelijk van de externe
omstandigheden.
Volgens de stoïcijnen is ons geluk echter afhankelijk van
onze innerlijke staat van zijn, van wat zij virtuositeit noemen. Ze zien die
virtuositeit als een verworven staat van volkomenheid die onafgebroken als
draagvlak fungeert en die bestand is tegen de onvermijdelijke ups en downs van
het leven. Het is een hoedanigheid die iedere houding of handeling ondersteunt
overal in doorklinkt en die alle vreugde en pijn omvat. Een diepgaand geluk dat
door niets valt te verstoren. Het is ook een staat van wijsheid, onaangetast
door mentale verstoringen, en van inzicht dat vrij is van onwetendheid ten
aanzien van de ware aard van de wereld.
Dit geluksgevoel valt te bereiken door een leven te leiden
in overeenstemming met zowel de menselijke als de universele natuur. Het is dus
nauw verbonden met inzicht in de manier waarop ons denken functioneert en de
manier waarop we de wereld interpreteren. De wereld zelf laat zich nauwelijks
veranderen maar onze perceptie van de wereld kunnen we weldegelijk beïnvloeden.
Iemand die een dergelijk geluksgevoel weet te verwerven laat zich niet meer
door tegenspoed onderuit halen, evenmin laat hij zich benevelen door succes.
Alles wat hem of haar overkomt wordt vanuit een diepgaande gelijkmoedigheid
ervaren, gevoed door het inzicht dat iedere ervaring voorbijgaand is en dat er
geen enkele reden bestaat om je eraan te hechten.
Hoe de situatie in de buitenwereld ook mag zijn je
geluksgevoel komt voort uit je innerlijke zijnstoestand. Als je dat begrijpt
heb je de eerste stap gezet op een weg naar een leven dat werkelijk de moeite
waard is. Het veranderen van je visie op de wereld betekent niet dat je vervalt
tot een naïef soort optimisme. Je hoeft tegenslagen niet op te vangen met een
opgeklopte vrolijkheid. Zolang de verwarring in je geest niet is overwonnen en
je in het dagelijkse leven nog steeds belaagd wordt door gevoelens van onvrede
en frustratie is het onzinnig om te roepen dat je zo gelukkig bent. We zullen
eerst inzicht moeten zien te krijgen in de manier waarop de geest (de
menselijke natuur) functioneert en we zullen tot een juiste opvatting van de
werkelijkheid (de universele natuur) moeten zien te komen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten