Veel is er niet bekend over het leven van deze voormalige slaaf, die zich wist op te werken tot een bekende stoïcijnse leraar. Epictetus werd rond het jaar 55 in Hierapolis als zoon van een slavin geboren. Hierapolis ligt in Zuidwest Turkije bij het huidige Pamukkale. Als klein kind werd hij meegenomen naar Rome en verkocht aan Epaphroditus. Epaphroditus was zelf een voormalig slaaf die werkte als de persoonlijk secretaris van keizer Nero. Epaphroditus wilde zijn slaafje als secretaris en adviseur gebruiken en gaf hem een grondige Romeinse opleiding. Hij stuurde hem ter afsluiting van zijn studie zelf naar de stoïcijnse leraar Musonius Rufus.
Het is een fascinerende, maar volledige speculatieve, gedachte dat Epictetus in die tijd Seneca ontmoet moet hebben. Als secretaris van de persoonlijk secretaris van Nero kan het haast niet anders dan dat hij de eerste minister en voornaamste adviseur van deze keizer regelmatig tegengekomen moet zijn. Misschien heeft deze vriendelijke oude man, die er om bekend stond slaven als zijn gelijken te behandelen, de jonge slaaf van Epaphroditus wel enthousiast gemaakt voor het Stoïcisme.
Epictetus was lam en liep met een stok of met krukken. Celsus vertelt dat Epaphroditus bij wijze van straf het been van de ongehoorzame Epictetus verdraaide. Epictetus zou geen krimp hebben gegeven en gezegd hebben dat het been zou breken als hij het nog verder zou verdraaien. Toen de woedende Epaphroditus dat ook inderdaad deed en het been brak zei Epictetus niets meer dan: ik zie u toch dat het zou breken. In de Suda staat echter dat hij aan reuma lijdde en daardoor slecht ter been was. Dat laatste zou er ook de oorzaak van kunnen zijn dat Epictetus niets geschreven heeft. Bijna alles wat we van zijn filosofie weten is afkomstig van de college-aantekeningen van zijn leerling Flavius Arrianus.
Na de moord op Nero had de voormalig keizerlijk secretaris zelf geen secretaris meer nodig en werd Epictetus vrijgelaten. Hij was inmiddels een fervent stoïcijn geworden en begon zijn eigen stoïcijnse universiteit in Rome. De opvolger van Nero, keizer Domitianus, moest echter niets van filosofen hebben. Die hadden de neiging nogal kritisch te zijn en trokken zich niet zoveel van het keizerlijk gezag aan. In het jaar 89 werden alle filosofische universiteiten in Rome verboden en alle filosofen moesten de stad verlaten. Epictetus verhuisde naar het Griekse Nicopolis, het huidige Epirus in het Noordwesten van Griekenland, en stichtte daar opnieuw een school.
Het werd een enorm populaire universiteit en veel Romeinse hoogwaardigheidsbekleders zonden hun zonen naar Nicopolis om door Epictetus opgeleid te worden. Volgens Origen was de school van Epictetus zelfs populairder dan de Academie van Plato in Athene. Ook keizer Hadrianus zou een lezing van de inmiddels oude Epictetus hebben bijgewoond.
Een van zijn leerlingen was de hierboven al genoemde Flavius Arrianus. Arrianus werd een hoge regeringsfunctionaris onder keizer Hadrianus en heeft ook nog naam gemaakt als historicus. De aantekeningen die Arrianus tijdens zijn colleges maakte zijn de enige teksten die ons van Epictetus zijn overgeleverd. De zogenoemde Digesten vormen de echte college-aantekeningen en het Handboek (het Encheiridion) is een uittreksel van de belangrijkste leerstellingen uit de Digesten. Hoewel er in de Suda staat dat Epictetus veel geschreven zou hebben is er verder niets van hem bewaard gebleven en is het maar zeer de vraag of hij echt zelf iets geschreven heeft. Sommige geleerden menen weliswaar dat de Digesten en het Handboek door Epictetus zelf zouden zijn geschreven en dat Arrianus ze alleen maar zou hebben uitgegeven, maar wat daar van waar is blijft volstrekt onduidelijk.
Epictetus zou in het jaar 135 overleden zijn en altijd ongetrouwd zijn gebleven. Hij schijnt zijn leerlingen er toe aangezet te hebben om een 'normaal' leven te leiden. Ze zouden zich nuttig moeten maken voor de medemens en gewoon moeten trouwen en voor een opvolger zorgen. Een voormalig leerling, de cynisch filosoof Demonax, hoorde dit en vroeg Epictetus sarcastisch of hij niet met één van zijn dochters kon trouwen. Kennelijk trok Epictetus zich dit aan. Op oude leeftijd adopteerde hij een kind en nam een huishoudster in huis.
Epictetus leven als leraar en stoïcijns filosoof lijkt in het teken te staan van een persoonlijke queeste, een zoektocht naar stoïcijnse verlichting. Als een leraar probeerde hij mensen uit de massa te verheffen en ze er toe aan te zetten om hun eigen zoektocht te beginnen. Een zoektocht waarmee hij tot op de dag van vandaag mensen mee weet te inspireren
Interessant, bedankt
BeantwoordenVerwijderen