Wat is dit nu, zult u wel denken. Ik heb in de vorige blog net gelezen dat stoïcijnen niet aan goede voornemens doen en dan nu dit! In die blog werd verteld dat het weinig zin heeft om jezelf externe doelen te stellen. Goede voornemens om het komende jaar te gaan afvallen, stoppen met roken of dagelijks naar de sportschool te gaan hebben in stoïcijnse ogen niet zoveel nut. En wees nu eens eerlijk. Hoeveel van uw goede voornemens hebt u werkelijk langer dan een paar weken volgehouden? Het gaat een stoïcijn niet om het behalen van een doel, maar om de achterliggende levenswaarde of deugd. Door uzelf langzaam maar zeker aan te leren om uw leven aan de hand van zelf gekozen waarden in te richten verandert u uw karakter. Dat lukt niet op stel en sprong, maar is een proces dat jaren in beslag kan nemen en dat waarschijnlijk nooit echt voltooid zal zijn. Toch is dit, volgens de stoïcijnen, de enige manier om een deugdzamer en wijzer mens te worden.
Een stoïcijn heeft dus niets met een doelgericht leven, maar wil juist wel een zo deugdzaam mogelijk leven te leiden. Ik kan trouwens niet genoeg benadrukken dat het woord deugdzaam hier in de antieke betekenis wordt gebruikt en niets met netjes en braaf zijn te maken heeft. Het heeft een heel andere betekenis dan de christelijke deugdzaamheid. De stoïcijnse deugd gaat over excellentie, voortreffelijkheid, het leiden van een plezierig leven, ‘savoir vivre’ en karakterkracht. Het is eigenlijk een veeg teken dat geen enkele moderne westerse taal een goed woord voor het oude stoïcijnse begrip ‘areté’ (Grieks) of ‘virtus’ (Latijn) heeft. Het is u misschien al opgevallen dat ik het daarom n deze blog vaak over ‘virtuoos’ in plaats van deugdzaam heb. Dat is een term die veel beter bij de oorspronkelijke bedoelingen van de stoïcijnen past.
Door volgens zelfgekozen ‘deugden’ te leven kunt u richting en betekenis aan uw leven geven. Een levenswaarde of deugd beperkt de speelruimte van uw handelingsmogelijkheden lang niet zoveel als een doel. Een doel vertelt u wat u moet doen om iets te bereiken. Om iets te leren, om een bepaald object uit de buitenwereld te verkrijgen waardoor u dan denkt gelukkiger te worden. Een waarde vertelt u, daarentegen, of u iets doet waar u achter staat. Of het iets is dat met uw wezen als mens overeenstemt. Een deugd is de bij een bepaalde waarde horende karaktertrek. In dit boek gebruik ik de termen waarde en deugd door elkaar heen. Een waarde verwijst eigenlijk alleen naar iets waar u belang aan hecht. Zo zou bijvoorbeeld veiligheid een belangrijke waarde voor u kunnen zijn. Niet iedere waarde heeft echter een bijbehorende deugd of karaktereigenschap. De waarde veiligheid betekent dat u belang hecht aan het beschermen van uw leven, maar er bestaat niet een bijbehorende deugd. De deugd voorzichtigheid komt nog het dichts in de buurt. Het gaat de stoïcijnen vooral om de bij de waarden behorende karaktereigenschappen of deugden. Volgens de stoïcijnse filosoof Seneca heeft alles wat u doet zijn doel al bereikt als de handeling in overeenstemming met uw deugden is. Het uiteindelijke resultaat van uw handelingen doet er dan niet meer toe, zolang de intentie maar deugt.
Als u u van de dwang van een doelgericht leven weet te bevrijden en kunt handelen in overeenstemming met uw waarden en idealen kan letterlijk alles wat u doet bevredigend worden. U bevrijdt uzelf van arrogantie: ‘kijk eens hoe goed ik ben, ik heb al mijn targets gehaald’, maar ook van zelfvernedering: ‘ik ben waardeloos, ik kan zelfs de makkelijkste doelen niet halen’. Voortaan kunt u tegen uzelf zeggen: ‘ik heb mijn best gedaan en dat is alles wat ik wilde doen’. Zelfs een in wezen onaangename handeling die in overeenstemming met uw waarden is, kan op die manier vervulling brengen. Misschien, of eerder waarschijnlijk, heeft u een hekel aan het huishouden, maar als u de was doet met in uw achterhoofd de gedachte dat u wilt dat u en uw gezin er schoon en netjes bijlopen dan wordt dat vervelende klusje misschien wel wat minder onprettig. Een op waarden en deugden gericht leven kan zo een stuk prettiger en gelukkiger worden dan een doelgericht leven.
Als afsluiting van dit blog en dit jaar bied ik u toch nog een goed voornemen aan. Ik daag u uit om het komende jaar eens te gaan onderzoeken wat voor u de belangrijkste levenswaarden zijn. Neem uzelf voor om uw doelgerichte leven te laten varen en als u uw levenswaarden eenmaal een beetje op een rijtje hebt te proberen daar zoveel mogelijk naar te leven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten