De voorloper van de stoïcijnen, Heraclitus, zei het al: ‘Je kunt geen twee keer in dezelfde rivier baden’. Alles verandert constant, niets is blijvend. U kunt de uithoeken van het universum, uw eigen lichaam en uw eigen geest onderzoeken, maar u zult nooit iets tegenkomen dat eeuwig stabiel blijft. Veel mensen geloven ten onrechte dat er een eeuwige essentie bestaat en dat ze, als ze die weten te vinden, eindelijk gelukkig zullen worden. Ze geloven heilig in de sprookjes van de vorige paragraaf en zoeken verbeten naar een eeuwige essentie om hun leven compleet te maken. Die eeuwige essentie wordt soms god genoemd, de natie, de ware liefde, of zelfs je authentieke zelf. Hoe meer mensen zich hechten en zich verbinden aan het vinden van die essentie, hoe ongelukkiger en teleurgestelder ze zullen worden.
De sprookjes over een eeuwige essentie mogen dan aan onze eigen geest ontsproten verzinsels zijn, er is geen reden tot wanhoop. De wereld is er nog steeds. U kunt dan wel geen rol spelen in één van die fantasie sprookjes, maar uw bewustzijn is er weldegelijk. Daar kunt u niet om heen. De grote vraag wordt dan niet langer waar de zin van het leven ligt, maar hoe u een goed en virtuoos leven kunt leiden. Als u alle verzonnen sprookjes opgeeft, kunt u de werkelijkheid veel helderder zien dan voorheen. En als u de waarheid ziet van uzelf en de wereld kan niets u meer ongelukkig maken. U bent een echte stoïcijnse wijze geworden. Maar ja, dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
De stoïcijnen meenden dat mensen vrij moeten zijn om werkelijk gelukkig te kunnen worden. Dat lijkt niet te rijmen met hun determinisme, maar ze hadden een slimme manier bedacht om de menselijke vrijheid te redden. Ze maakten daarvoor onderscheid tussen een buitenwereld en een binnenwereld. De buitenwereld is onderworpen aan de wet van oorzaak en gevolg en daardoor volledig gedetermineerd. Maar de binnenwereld van het menselijk bewustzijn is volkomen vrij. Die vrijheid maakt het mogelijk om altijd en onder alle omstandigheden gelukkig te zijn. Niet door aldoor maar te proberen te verkrijgen wat u wilt, maar door u bewust te zijn van wat er gebeurt en alleen te willen wat u krijgt voorgeschoteld.
Het gaat er dan om dat je je wil in overeenstemming brengt met de ‘wereldwil’. Dat is wat we hierboven in navolging van Nietzsche al ‘amor fati’ (het liefhebben van je lot) hadden genoemd. In het sprookje van onze materialistische consumptiemaatschappij is het een deugd om nooit tevreden te zijn met wat je krijgt. U wordt onafgebroken geïndoctrineerd met de gedachte dat u tekort komt en dat u van alles moet willen en moet ondernemen om die tekortkomingen op te heffen. Dit eeuwige verlangen staat er volgens de stoïcijnen juist aan in de weg om vrij en gelukkig te worden. De stoïcijnen raden u aan om u met de stroom mee te laten drijven en tevreden te zijn met wat er zoal met u mee drijft.
U moet niet alleen accepteren wat de ‘wereldwil’, het noodlot, de voorzienigheid of hoe u het ook zou willen noemen, u voorschotelt. Nee, u moet zelfs tevreden zijn met alles wat op uw pad komt. De techniek van de ‘Staf van Hermes’, stelt u immers in staat om alles in uw voordeel aan te passen. Aanvaard alles wat er gebeurt, laat de grote verhalen over zingeving voor wat ze zijn en wees u bewust van de werkelijkheid van de ‘wereldwil’. In de volgende les gaan we wat dieper in op die ‘wereldwil’, die je ook wel de stoïcijnse god zou kunnen noemen.
Voor zover het over zingeving gaat, laat ik ook het stoïcisme voor wat het is.
BeantwoordenVerwijderen