Angst is misschien wel de vervelendste van alle negatieve
emoties of passies zoals de stoïcijnen ze noemen. Het maakt dat je je rot voelt
en zorgt er voor dat je niet meer goed kunt nadenken. Alles zie je negatief en door
een donkere bril. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de stoïcijnen een heel
arsenaal aan technieken tegen allerlei gradaties van bangheid hebben
ontwikkeld. Technieken die zo succesvol bleken te zijn dat u ze tegenwoordig
kunt terugvinden bij de mindfulness en cognitieve gedragstherapie. Wetenschappelijk
onderzoek toont tegenwoordig aan dat de oude stoïcijnse methoden prima werken
bij het tegengaan van zorgen en andere negatieve gedachten.
Angstgevoelens hebben betrekking op iets wat zich of in het
heden, of in de toekomst of in zowel het heden als in de toekomst afspeelt. De stoïcijnen
wijzen er op dat veel van onze angsten het gevolg zijn van onzorgvuldig
denkwerk. Zeker als het om de dingen gaat waar we ons zorgen over maken hebben
wij mensen de neiging om niet al te kritisch te zijn. We gaan maar al te
makkelijk en snel uit van het slechtste scenario. En dat is uit evolutionair
oogpunt helemaal niet zo verwonderlijk. De voorouders die onbezorgd en
flierefluitend door het leven gingen liepen een aanzienlijke kans om in de maag
van de lokale sabeltandtijger te eindigen. Zorgelijkheid en bangigheid geeft
een evolutionair voordeel en is dus ingebakken geraakt in de menselijke aard.
We zijn daardoor gek op slecht nieuws, hoe sensationeler en onwaarschijnlijker
hoe beter.
Het is dan ook niet zo raar dat mensen verontrustend nieuws
en zorgelijke gedachten doorgaans niet al te kritisch tegen het licht houden. Als
we dat wel zouden doen zouden we er achter komen dat we helemaal niet zoveel
weten over de toekomst. Al die vermeende aanwijzingen dat ons iets
verschrikkelijks staat te wachten zijn bij nadere beschouwing heel wat minder
realistisch dan we in eerste instantie dachten. Het is dus maar zeer de vraag
of uw op de toekomst betrekking hebbende angsten wel reëel zijn. Het loont de
moeite om voordat u zich weer eens overgeeft aan uw zorgen eerst even goed te
kijken of u ook echt goede gronden hebt om bang te zijn. Als u eerlijk bent
zult u moeten concluderen dat u regelmatig maar heel weinig gegronde redenen
hebt om u ergens zorgen over te maken. Natuurlijk dingen gaan fout, maar nu u
toch bezig bent eerlijk te zijn zult u moeten toegeven dat de werkelijkheid
dikwijls beter uitpakt dan u verwacht had.
Deze rationele eerlijkheid betekent natuurlijk niet meteen
dat u geen enkele reden tot ongerustheid meer hebt. Toch is het wel zo dat u zich
op het moment dat u zich ongerust voelt doorgaans nog in redelijk comfortabele omstandigheden
bevindt. U bent misschien wel bang om met Corona besmet te raken, maar op dit moment
voelt u zich nog niet ziek. Of u bent bang om uw baan te verliezen, maar nu
hebt u nog steeds werk. Of uw negatieve toekomstverwachtingen nu reëel zijn of
niet in het heden hebt u waarschijnlijk geen reden om u rot te voelen. Op dit
moment bent u gezond, hebt u geen pijn en wordt u geen onrecht aangedaan. Eigenlijk
is er dus niets mis. Stoïcijnen raden u dan ook aan om zo veel mogelijk in het
hier en nu te leven. Het heden is het enige moment in de enorme uitgestrektheid
van de tijd waarin u werkelijk bestaat. Zonde van uw tijd om dat moment te
verspillen aan allerlei angstgevoelens.
Om het makkelijker te maken hun angsten het hoofd te bieden ontwikkelden
de stoïcijnen een stappenplan. Ze raden u aan om uw angstgevoelens in vier
stappen aan te pakken.
Stap 1 Laat uw zorgen even voor wat ze zijn en richt u op
het heden.
Stap 2 Bedenk hoe reëel uw zorgen werkelijk zijn.
Stap 3 Stel een plan de campagne op en kom in actie.
Stap 4 Stel de vraag wat uw angst u nu eigenlijk oplevert.
Bij de eerste stap moet u dus proberen te aarden, zoals dat
tegenwoordig wordt gezegd. U moet zich bewust worden van het hier en nu. Daarvoor
kunt u bijvoorbeeld de stoïcijnse ademmeditatie (pneuma meditatie) gebruiken, u
richten op een voorwerp in de omgeving, op de geluiden die u hoort of één van
de door de mindfulness aanbevolen technieken. Ook kunt u proberen uw
angstgevoelens even uit te stellen tot een daar speciaal voor in het leven
geroepen moment: het zorgenuurtje. Als u zichzelf met één van deze technieken terug
hebt gebracht in het hier en nu bedenk dan of er op dit moment al iets mis is. Meestal
is dat niet het geval, maar als u op dit moment al wel ziek bent, pijn hebt of
op een andere manier wordt belemmerd kunt u gebruik maken van uw stoïcijnse
beginselen en de daar aan verbonden technieken om met de vervelende situatie om
te gaan. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de ‘premeditatio malorum’, de
tegengiftechniek of de verdeel en heers methode. Als er in het heden niets
vervelends aan de hand is, wordt het tijd voor de volgende stap.
Bij stap twee gaat u uw angsten concreet maken. Veel angstgevoelens
zijn diffuus en niet helemaal duidelijk. Kijk daarom naar wat het echt is waar
u bang voor bent. Maak het zo concreet en helder als u maar kunt. U bent
bijvoorbeeld bang om ontslagen te worden en door geldgebrek uit uw huis gezet
te worden, of u bent bang dat bij een bloedonderzoek een akelige ziekte bij u
wordt geconstateerd. U hebt een heldere en duidelijk omschreven angst nodig om
beter te kunnen onderzoeken of die angst terecht is of niet. Onderzoek of er
serieuze aanwijzingen zijn dat uw negatieve toekomstverwachtingen ook echt
zullen uitkomen. Wees daarbij zo eerlijk mogelijk en zoek ook naar aanwijzingen
en bewijzen dat uw verwachtingen niet zullen uitkomen. Kijk naar uw ervaringen
in vergelijkbare situaties. Ging het toen fout of viel het achteraf toch nog
mee? De kans is groot dat u er zo achter komt dat uw angsten minder realistisch
zijn dan u denkt.
Bij de derde stap gaat u vervolgens op zoek naar
alternatieve uitkomsten van uw negatieve toekomstverwachtingen. U zoekt naar
oplossingen en gedragsstrategieën om een meer gewenste uitkomst mogelijk te
maken. Stel een ‘plan de campagne’ op en neem u voor om in actie te komen. Een actieplan
biedt natuurlijk geen enkele garantie voor een gunstige uitkomst, maar alleen
al het besef dat u een plan achter de hand hebt kan u helpen uw zorgen het
hoofd te bieden. Stoïcijnen zijn nu eenmaal actief en niet passief. Ook als uw
angst geen duidelijke handelingen mogelijk lijkt te maken, kunt u toch nog in
actie komen. U kunt bij uzelf nagaan over welke eigenschappen u beschikt of zou
moeten beschikken om de situatie te accepteren en op een waardige manier te
doorstaan wat doorstaan moet worden.
Bedenk bij de vierde stap tenslotte bij uzelf wat het u
oplevert om nu bang te zijn. Angst is een emotie die bedoeld is om u tot actie
op te roepen. Als dat éénmaal bij stap drie gelukt is vervalt daarmee de reden
om bang te zijn. U kunt uw angst bedanken en een begin maken met de uitvoering
van uw actieplan. Mochten de zorgelijke gevoelens toch nog de kop op steken dan
kunt u zichzelf verwijzen naar uw actieplan, of uw zorgen even uitstellen tot
uw zorgenuurtje. Tijdens dit uurtje kunt u zo nodig uw problemen nog eens
opnieuw doordenken en uw plan van aanpak aanpassen. Los van de vraag wat er
uiteindelijk echt gaat gebeuren en wat u uiteindelijk gaat doen leveren uw
angstgevoelens u waarschijnlijk helemaal niets op. U kunt uw zorgen beter laten
voor wat ze zijn en overgaan tot de orde van de dag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten