Stoïcisme, een filosofie die zijn oorsprong vindt in het oude Griekenland, wordt steeds vaker herontdekt als een leidraad voor het moderne leven. Stoïcijnse filosofen zoals Marcus Aurelius, Epictetus en Seneca benadrukten zelfbeheersing, veerkracht en het streven naar innerlijke rust. In de huidige competitieve tijd wordt er van iedereen verwacht dat hij zichzelf telkens maar weer verbetert. Stoïcijnen zijn niet competitief en doen gewoon niet mee aan die ratrace, maar ze willen wel degelijk het beste uit zichzelf halen. Dat betekent dan wel dat ook een stoïcijn niet om een vorm van doelgericht gedrag heen kan. De stoïcijnse denkwijze biedt echter wel een heel andere frisse en evenwichtige aanpak om doelen te stellen en te bereiken, zonder verstrikt te raken in de valkuilen van hedendaagse prestatiedruk. Dit artikel onderzoekt hoe stoïcisme toegepast kan worden op het proces van doelen stellen en verwezenlijken in een wereld die voortdurend in beweging is.
1. Het verschil tussen controle en invloed
In het stoïcisme wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen wat binnen onze controle ligt en wat buiten onze controle valt. Dit concept dat we eerder de dichotomie van de controle noemden is essentieel bij het stellen van doelen. Zoals u ondertussen wel zult weten zijn er twee vormen van controle:
- Interne controle: Onze gedachten, overtuigingen, handelingen en reacties.
- Externe invloed: De uitkomst van onze inspanningen, de reacties van anderen, en externe omstandigheden.
We hebben interne controle, we kunnen zelf bepalen waar we onze inspanningen op richten. Over de externe uitkomst van die inspanningen hebben we geen controle en slechts een uiterst beperkte invloed. Intern beschikken we over controle extern, hooguit over invloed. Wanneer we doelen stellen vanuit een stoïcijnse benadering, focussen we op de elementen die binnen onze macht liggen. Dit betekent dat het proces, de inzet, en het ontwikkelen van de juiste houding voorop staan. De uitkomst wordt gezien als een mogelijk positieve bijwerking, maar niet als het uiteindelijke criterium voor succes. Het doel is dat we alles doen wat in ons vermogen ligt. Een stoïcijn doet zijn best of het doel gehaald wordt is in wezen onbelangrijk. Een dergelijke instelling voorkomt teleurstelling wanneer dingen anders lopen dan gepland.
2. Doelen als richtlijn, niet als eindbestemming
In de moderne maatschappij worden doelen vaak gezien als eindbestemmingen: een bepaald salaris, een specifiek gewicht, of een promotie. Stoïcisme biedt een andere kijk: doelen zijn richtlijnen die ons richting geven, maar de waarde ligt in de weg ernaartoe, niet in de bereikte resultaten. Wat betekent dit in de praktijk?
- Focus op vooruitgang: In plaats van obsessief bezig te zijn met het behalen van een doel, moedigt stoïcisme u aan om elke dag een beetje beter te worden. Kleine, dagelijkse verbeteringen in karakter, discipline of vaardigheden vormen de kern van stoïcijnse zelfontwikkeling.
- Afstand nemen van uitkomstgerichtheid: In het stoïcisme wordt er veel belang gehecht aan het accepteren van wat buiten onze controle ligt. Dit betekent dat we niet falen als we een doel niet of niet volledig bereiken, zolang we maar consistent en volhardend hebben gehandeld.
3. Amor Fati: Omarm het onvoorziene
Een van de kernprincipes van het stoïcisme is ‘Amor Fati’, oftewel “liefde voor het lot”. Dit betekent dat we niet alleen accepteren wat er op ons pad komt, maar het zelfs actief omarmen. In het bereiken van doelen kunnen onverwachte gebeurtenissen ons dwingen om onze plannen aan te passen. In plaats van te worstelen tegen deze veranderingen, moedigt stoïcisme ons aan ze te verwelkomen als onderdeel van onze reis. Ook dit heeft weer praktische implicaties.
- Flexibiliteit in doelen: Stoïcisme leert dat het vermogen om aan te passen belangrijker is dan het rigide vasthouden aan vooraf gestelde plannen. Door flexibel te blijven, kun je je doelen beter afstemmen op veranderende omstandigheden.
- Omgaan met mislukkingen: Stoïcijnen beschouwen mislukkingen niet als een persoonlijke zwakte, maar als een gelegenheid om te leren en te groeien. Als iets niet gaat zoals verwacht, ligt de nadruk op het verbeteren van jezelf, niet op het betreuren van de omstandigheden. Denk hierbij aan de techniek van de ‘staf van Hermes’.
4. Het cultiveren van discipline en virtuositeit
In het stoïcisme wordt veel waarde gehecht aan deugden zoals moed, wijsheid, rechtvaardigheid en zelfbeheersing. Deze deugden vormen de basis voor een succesvolle benadering van doelstellingen. Doelen worden een middel om persoonlijke virtuositeit te ontwikkelen in plaats van slechts materiële of externe beloningen te behalen. Hoe kunt u dit in de praktijk brengen?
- Discipline als dagelijkse oefening: Stoïcisme moedigt een dagelijkse praktijk aan van zelfreflectie en verbetering. Door consistentie kleine verbeteringen aan te brengen, ontwikkel je de discipline die nodig is om je doelen te bereiken, ongeacht de obstakels die zich voordoen. Een reis van duizend mijl begint met een eerste stap.
- Prioriteiten stellen: Stoïcijnen stellen ethiek en zelfontwikkeling boven alles. Dit betekent dat je doelen in lijn moeten liggen met je kernwaarden en bijdragen aan je persoonlijke groei als mens.
5. Memento Mori: Houd het einddoel in gedachten
Een ander fundamenteel concept in het stoïcisme is ‘Memento Mori’, ofwel de herinnering aan de sterfelijkheid. Dit bewustzijn kan ons helpen om de juiste doelen te stellen, door ons te richten op wat werkelijk van waarde is. In plaats van oppervlakkige of materiële doelen, worden doelen betekenisvol wanneer ze in dienst staan van ons leven als geheel en onze nalatenschap. Dit kunt u op de volgende manieren aanpakken.
- Focus op tijd: Stoïcijnen herinneren ons eraan dat onze tijd op aarde beperkt is. Dit besef kan helpen bij het stellen van doelen die resoneren met diepere waarden, zoals relaties, persoonlijke ontwikkeling en bijdragen aan de gemeenschap.
- Vermijden van tijdverspilling: Door ons bewust te zijn van onze sterfelijkheid, worden we aangespoord om onze tijd effectief te gebruiken, ons niet te laten afleiden door onbelangrijke zaken, en doelen na te streven die ons dichter bij een zinvol leven brengen.
6. Reflectie en aanpassingsvermogen
Een belangrijke praktijk in het stoïcisme is de gewoonte van zelfreflectie. Het regelmatig evalueren van uw vooruitgang en gedrag stelt u in staat om uw doelen aan te passen waar nodig. Dit bevordert een proces van voortdurende verbetering. Dit kunt u doen door de volgende principes toe te passen.
- Dagelijkse zelfreflectie: Stoïcijnen, zoals Marcus Aurelius en Seneca, adviseerden om elke avond even stil te staan bij wat die dag goed ging en wat beter kan. Deze vorm van reflectie helpt om te leren van uw ervaringen en uw doelen dynamisch te houden.
- Lange termijn visie: Door regelmatig na te denken over uw vooruitgang, kunt u voorkomen dat u vastloopt in kortetermijndoelen. Het helpt om het grotere geheel in de gaten te houden en uw strategie aan te passen wanneer nodig.
Bij het stellen en bereiken van doelen volgens de principes van het moderne stoïcisme draait het om focus op het proces, acceptatie van het onverwachte, en het cultiveren van innerlijke discipline en wijsheid. In een tijdperk waarin we vaak onder druk staan om te presteren en tastbare resultaten te leveren, biedt stoïcisme een waardevol alternatief: doelen die in lijn zijn met onze kernwaarden, waarbij persoonlijke groei en veerkracht centraal staan. Door deze filosofie toe te passen, kunnen we betekenisvolle doelen bereiken en tegelijkertijd innerlijke rust en tevredenheid vinden, ongeacht de uitkomst.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten