18.1 Een nieuwe religie

LES 18

STOÏCIJNS CONSUMINDEREN

18.1 Een nieuwe religie

In het vorige hoofdstuk bespraken we de stoïcijnse naastenliefde. Deze zogenoemde ‘oikeiosis’ beperkt zich niet tot de contacten met uw naasten maar heeft ook gevolgen voor uw maatschappelijk leven. Om virtuositeit te bereiken zullen er daarom in de manier waarop u in de samenleving staat veranderingen moeten worden aangebracht. En dat is niet altijd even eenvoudig. Het moderne leven is nu eenmaal ingewikkeld. Er zijn zoveel tegenstrijdige belangen, zo veel tegenstrijdige verantwoordelijkheden, zoveel onvoorspelbare veranderingen. Iedereen lijkt wel gestrest en overal klagen mensen dat ze maar steeds zo druk en moe zijn. We leven in een idioot tempo en leiden een leven vol van onderdrukte angsten en vervuld van zorgen. Iedereen probeert weliswaar een manier van leven te vinden waarmee een goed, prettig en het liefst ook nog verantwoord bestaan kan worden opgebouwd, maar dat lijkt niemand echt te lukken. We hebben niet in de gaten dat we vastzitten in een luxeval. De meeste mensen zitten gevangen in die eeuwige tredmolen van steeds langer en harder werken om zich steeds meer goederen, producten en diensten te kunnen veroorloven. Niemand wil achterblijven met het kopen van de nieuwste mode, een nieuwe auto, een groter huis, een exotische vakantie en de laatste elektronische gadgets. Een nieuwe religie met economisch succes en een grenzeloze consumptie als goden heeft de kop op gestoken.

In de kernwaarden van deze wereldwijde religie van het neoliberalisme worden egoïsme en hebzucht als de grootste deugden beschouwd en is altruïsme een verwerpelijke zwakte. De afgelopen vijftig jaar is er een generatie opgegroeid met het idee dat het leven moet worden aangegaan als een concurrentiestrijd, waarbij winnaars alleen kunnen winnen ten koste van de verliezers. Succes is een keuze die er uit bestaat geen medelijden te hebben met degenen die niet de keuze hebben gemaakt om succesvol te zijn. Verliezers hoeven dan ook niet verbaasd te zijn dat empathie een rariteit is geworden.

De drang naar economisch succes en het maar blijven kopen en consumeren wordt niet alleen als een sociaal volkomen gelegitimeerd nastreven van persoonlijk geluk aangemerkt, maar wordt in deze nieuwe religie zelfs als een ethische en maatschappelijke verplichting beschouwd. Als u zou stoppen met hard werken om massaal en veel te blijven consumeren zou de economische, politieke en maatschappelijke stabiliteit van onze wereld in gevaar komen. Als consument wordt er van u verwacht dat u stoïcijnse principes als moed, rechtvaardigheid, matigheid, of wijsheid buiten beschouwing laat. Een gevoel van verantwoordelijkheid voor de medemens of de leefbaarheid en het klimaat op aarde wordt niet gewaardeerd. Integendeel egoïsme, calculerend gedrag en onmiddellijke behoeftebevrediging houden de economie en de maatschappij draaiende. Er wordt van u verwacht dat u al uw energie en kracht hier aan besteed. Zaken als persoonlijke ontplooiing en ethische scrupules worden niet op prijs gesteld. Tenminste niet voor zover ze niet als spirituele wondercursus of zelfhulpboek verkocht kunnen worden.

Met voldoende of goed wordt in deze ratrace geen genoegen meer genomen, iedereen moet hoog opgeleid, assertief, mooi en excellent zijn. Er moet snel carrière worden gemaakt en een hoog salaris worden verdiend. Daarvoor moeten overuren gemaakt worden en moet buiten werktijd verder worden gestudeerd. Dit alles moet moeiteloos gecombineerd worden met een uitgebreid sociaal leven, zorgtaken, sport en andere vrijetijdsbestedingen. Als u al deze dingen niet wilt of kunt doen wordt u als een mislukking en een totale loser gezien. De kans is trouwens groot dat u ook uzelf als loser beschouwt als het u niet lukt al die ballen in de lucht te houden terwijl u in de sociale media ‘ziet’ dat uw vrienden het allemaal wel dik voor mekaar hebben.

Het in de lucht houden van al die ballen is ondoenlijk, als u het al lukt kunt u het niet lang volhouden. Zeker geen leven lang. De managements- en persoonlijke ontwikkelingsgoeroes kunnen zeggen wat ze willen, maar een mens heeft nu eenmaal zijn beperkingen. Ja zelfs u bent niet perfect en zult dat ook nooit worden. Het kan haast niet anders dan dat deze levensstijl tot gezondheidsklachten, stress, burn-out en depressiviteit leidt. Het is dus niet verwonderlijk dat deze obsessieve maatschappelijke en persoonlijke drang tot hard werk en hoge consumptie aanleiding geeft tot allerlei gezondheidsproblemen.