Geluk is in de mode. Glossy tijdschriften en zelfhulpboeken
staan vol met adviezen die ons zouden moeten helpen om een gelukkig leven te
leiden. Voor sommige mensen is geluk daardoor een vies woord geworden. Niets
meer dan sentimentele illusies en platitudes. In de ogen van die mensen is het
iets onmogelijks en kun je je er beter op toeleggen om te proberen zo min
mogelijk ongelukkig te zijn. Als je je geluk zou willen afmeten aan de
kunstmatige en geplastificeerde versie die facebook en de andere media ervan
maken dan kan ik deze, doorgaans zelfverklaarde, intellectuelen geen ongelijk
geven.
Toch is geluk belangrijk, niemand wil ongelukkig worden en iedereen
is op de één of andere manier wel bezig te proberen gelukkig te worden. Ondanks
het belang dat iedereen aan geluk hecht is het een nogal vaag begrip. Niemand
lijkt echt goed te weten wat er nu precies mee wordt bedoeld en wat er nodig is
om het te verkrijgen. Dat is eigenlijk jammer, want het is wel een toestand die
iedere seconde van ons leven bepalend is voor hoe we ons voelen. Het is de
gemoedstoestand die bepaalt of u een prettig leven hebt of niet. Dus wat is dat
nou ‘geluk’?
Volgens het woordenboek is geluk: ‘De aangename toestand
waarin men al zijn verlangens en wensen bevredigd ziet’. Een mond vol, maar het
betekent eigenlijk niets anders dan dat geluk de situatie is waarin de wereld
zich schikt naar al uw wensen. Een groot huis, een mooie auto, een goede baan,
uitstekende gezondheid en de vervulling van al uw gastronomische en seksuele
verlangens. Ook zaken als het behalen van een diploma of het winnen van een sportwedstrijd
vallen onder deze definitie. Zelfs simpele dingen als het genot van een
boswandeling, een kop hete thee op een koude dag of de glimlach op het gezicht
van een geliefde kunnen, met wat fantasie, onder deze definitie worden geschoven?
Het gaat hierbij dus vooral om het hebben van aangename ervaringen Geluk is zo
een kwestie geworden van het bezit van de juist goederen en het hebben van
prettige ervaringen.
Er bestaan nog alternatieve definities van geluk. Volgens
allerlei sociologische onderzoeken zouden wij hier in Nederland tot de gelukkigste
mensen ter wereld behoren. Laten we daarom eens kijken wat die sociologen in
hun grootschalige geluksonderzoeken als definitie gebruiken. De definities
verschillen per onderzoek, maar in grote lijnen is geluk volgens hen: ‘De mate
waarin een persoon de kwaliteit van zijn leven als een geheel positief
beoordeelt’. Het gaat bij deze definitie dus niet zo zeer om het hebben van losse
positieve ervaringen, maar om een oordeel over het leven in zijn geheel. Op
basis van deze definitie zouden Nederlanders dus ronduit gelukkig moeten zijn.
Toch klaagt iedereen over stress, burn-out en depressies. Hoe valt dat te
rijmen met de conclusies uit deze onderzoeken? In de door sociologen gebruikte
definities is geluk afhankelijk van het oordeel over de aanwezigheid van
bepaalde externe factoren. Factoren die blijkbaar in voldoende mate tot onze
beschikking zouden moeten staan om gelukkig te zijn. Maar het zijn net als bij
de woordenboek definitie wel weer factoren die onafhankelijk van je persoon al
dan niet aanwezig zijn. Het is bij deze definities vooral de buitenwereld en
het lot die bepalen of de noodzakelijke ingrediënten voor geluk aanwezig zijn.
Dergelijke definities zijn niet erg bemoedigend. Geluk is zo
afhankelijk van de mate waarin je al dan niet over bepaalde bronnen van behoeftebevrediging
beschikt. Hoe rijk en gezond je ook bent, het zal niemand ooit lukken om een
leven lang alles te verkrijgen wat hij verlangt. Stoïcijnen hanteren een nogal
afwijkend geluksbegrip. Voor de stoïcijnen is geluk meer dan een paar momenten
van plezierige gevoelens, meer dan het gevoel van euforie bij het behalen van
een diploma, of een bijzondere sportprestatie en ook meer dan die korte
momenten van sereniteit of vreugde die de natuur of onze geliefden bij ons
kunnen oproepen. Het gevoel van opluchting en rust dat je voelt bij het behalen
van een overwinning of het volbrengen van een moeilijke taak kan ons wel iets
leren over het wezen van geluk. De gemeenschappelijke factor bij al dergelijke
geluksmomenten lijkt het ontbreken van innerlijke conflicten te zijn. Het is
een gevoel van harmonie met de wereld en met zichzelf, zonder gedachten over
het verleden, plannen voor de toekomst en zelfs het heden. Een gevoel dat vrij is
van allerlei mentale constructies en hersenspinsels. Het is er eenvoudigweg in
het hier en nu, open en vrij. Voor een stoïcijn is geluk dus een manier van
zijn, een wijze om tegen de wereld aan te kijken, een blijvende mentale
toestand die onafhankelijk is van omstandigheden en gebeurtenissen. De wereld
veranderen is ondoenlijk, maar het veranderen van uw kijk op de wereld is
weldegelijk mogelijk.
Het is niet de bedoeling dat u de wereld met een kunstmatig
optimisme door een roze bril gaat bekijken. De wereld is allesbehalve perfect
en er gaat gewoon ongelofelijk veel mis. Het stoïcijnse geluk is meer een
blijvende levenshouding dan een kortdurende ervaring. Het is onafhankelijk van
externe omstandigheden. Mislukking of succes, ziekte of gezondheid, rijkdom of
armoede spelen geen rol van betekenis bij de stoïcijnse geluksbeleving. Een stoïcijn
ondergaat voorspoed en tegenslag met precies dezelfde sereniteit. Het gaat om
een manier om tegen het leven aan te kijken waarbij u beseft dat negatieve
gevoelens net zo vluchtig en vergankelijk zijn als positieve gevoelens. Al uw
gevoelens, zowel de positieve als de negatieve, zijn discutabele oordelen over
toestanden in de buitenwereld. Oordelen die niet objectief zijn, maar zuiver
subjectief. Niet iedereen beoordeelt immers dezelfde omstandigheden op dezelfde
wijze. Wat voor de één enorm deprimerend is kan in de ogen van een ander
neutraal, of zelfs prettig zijn.
Het gaat erom dat u de dingen in perspectief leert zetten om
zo de kloof tussen de door uw oordelen gefabriceerde werkelijkheid en de
realiteit te dichten. Om dat mogelijk te maken willen de stoïcijnen dat u een
studie maakt van de werking van uw brein en de werking van de natuur. Veel ellende
komt voort uit te hoog gespannen verwachtingen en een verkeerd beeld van de
aard van de werkelijkheid. Veel dingen die we als een gegeven beschouwen zijn
in de realiteit heel wat minder stabiel dan we denken. Niets bestaat
onafhankelijk van de wet van oorzaak en gevolg. Het hele universum is een constant
in beweging zijnd netwerk van relaties. Niets is blijvend alles stroomt. Als u er
in slaagt om u dit concept volledig eigen te maken dan zult u niet langer
verbaasd en geschokt zijn als de wereld om u heen zich opeens tegen u lijkt te
keren. U zult een sereen geluksgevoel beleven dat onafhankelijk is van voor- of
tegenspoed. Dat is wat stoïcijnen bedoelen als ze het over geluk hebben.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten