Een stoïcijnse nieuwjaarsboodschap: Standvastigheid in onzekere tijden

Het nieuwe jaar opent zich als een onbeschreven blad, maar de wereld waarin wij dit nieuwe hoofdstuk beginnen, is verre van leeg. Klimaatverandering zet onze leefomgeving onder druk, oorlogen verscheuren gemeenschappen, en opkomend populisme dreigt het fundament van onze democratische samenlevingen aan te tasten. Dit alles sijpelt door in ons dagelijks leven, voedt onze angsten, verstoort onze nachtrust en maakt het soms moeilijk om hoopvol te blijven.

Dit zijn geen vage voorspellingen van doemscenario's, maar de harde realiteit van onze tijd. We staan aan de vooravond van moeilijke tijden, een tijdperk dat ons tot het uiterste zal testen. Maar laten we ons, in plaats van te bezwijken onder de last van deze donkere wolken, wenden tot de filosofie van het modern stoïcisme. Deze filosofie, een moderne vertaling van de eeuwenoude stoïcijnse leer, is geen passieve overgave aan het lot. Het is een krachtig wapen, een schild en een kompas in één. Het modern stoïcisme leert ons niet alleen om om te gaan met de onvermijdelijke stormen, maar ook om actief deel te nemen aan het vormgeven van onze toekomst. Het leert ons onderscheid te maken tussen wat we kunnen controleren en wat niet. We kunnen de klimaatcrisis niet in ons eentje oplossen, maar we kunnen wel onze eigen ecologische voetafdruk verkleinen. We kunnen de opkomst van populisme niet eigenhandig stoppen, maar we kunnen wel onze stem laten horen en opkomen voor vrijheid en rechtvaardigheid.

De klassieke stoïcijnen, van Marcus Aurelius tot Seneca, herinneren u aan een tijdloze waarheid: we hebben geen controle over wat er in de wereld gebeurt, maar wel over hoe wij erop reageren. Dit inzicht is geen uitnodiging tot passiviteit, maar een oproep tot wijsheid, moed en zelfbeheersing. Wijsheid om te onderscheiden wat binnen onze macht ligt en wat niet. Moed om actie te ondernemen waar we een verschil kunnen maken, hoe klein ook. Zelfbeheersing om niet toe te geven aan woede, paniek of wanhoop, maar kalm en vastberaden te blijven.

De wereld is onzeker, en dat zal zij altijd zo blijven. Maar juist in die onzekerheid schuilt een mogelijkheid tot groei. Een stoïcijn streeft niet naar een wereld zonder tegenslagen, maar naar een geest die bestand is tegen elke storm. Laat u in het komende jaar niet verlamd raken door de omvang van de wereldproblemen, maar dagelijks kleine daden van virtuositeit en vriendelijkheid stellen: voor de planeet, voor uw medemens en voor uzelf. Zoals Seneca zei: "Het leven is niet te kort, we verspillen er alleen te veel van." Het leven is wat er nu gebeurt, laat het niet door uw vingers glippen. Laten we ons richten op wat echt telt: betekenisvolle relaties, innerlijke rust en de moed om te handelen vanuit principes, niet vanuit angst.

Het stoïcisme spoort u aan om met moed en vastberadenheid te handelen, om te streven naar een betere toekomst, om de crises te proberen te voorkomen en te verzachten. Het helpt u om uw energie te richten op datgene wat binnen uw macht ligt, zonder u te laten verlammen door angst of machteloosheid. Maar het stoïcisme gaat verder. Het biedt u een innerlijk fort, een onaantastbare kern van vrede en geluk, ongeacht de omstandigheden. Het leert u dat geluk niet afhankelijk is van externe factoren, maar van uw innerlijke houding. Het is een levenshouding die u in staat stelt om zelfs in de meest ellendige omstandigheden een vervuld en betekenisvol leven te leiden.

Dus, terwijl we dit nieuwe jaar ingaan, laten we het modern stoïcisme omarmen als onze gids. Laten we niet wanhopen, maar met veerkracht en vastberadenheid de uitdagingen tegemoet treden. Laten we niet alleen overleven, maar floreren, ongeacht wat de toekomst brengt. Laten we, gewapend met wijsheid en innerlijke kracht, de bouwmeesters zijn van een betere morgen. Moge dit jaar niet zonder uitdagingen zijn, maar moge het ons sterker, wijzer en milder maken.

Gelukkig nieuwjaar. Laten we er samen een stoïcijns en virtuoos jaar van maken.

Onthechting: Een pad naar geluk of een ontkenning van het leven?

 De moderne mens rent van hot naar her, gevangen in een ratrace van bezit, prestatie en erkenning. We klampen ons vast aan materiële zaken, jagen status na en zijn geobsedeerd door de mening van anderen. In die zoektocht naar geluk verliezen we onszelf vaak uit het oog. Is dit werkelijk de weg naar een vervuld leven, of leidt het juist tot een dieperliggend onbehagen? Te midden van deze hectiek duikt een oude filosofie op: het stoïcisme. Deze stroming, met wortels in het oude Griekenland, biedt een radicaal ander perspectief. Een kernbegrip binnen het stoïcisme is onthechting. Maar wat betekent dat precies, en is het wel verenigbaar met een gelukkig en betekenisvol leven?

De stoïcijnen, net als de boeddhisten, zagen buitensporige gehechtheid als de voornaamste oorzaak van menselijk lijden. Of het nu gaat om de verzamelwoede van materiële goederen, de verstikkende band met een ander persoon, of zelfs de krampachtige identificatie met ons eigen ego, gehechtheid leidt onvermijdelijk tot teleurstelling, angst en pijn. De wereld is immers vergankelijk; bezittingen kunnen verloren gaan, relaties kunnen veranderen en ons ego is een fragiele constructie. Vanuit deze visie beargumenteren stoïcijnen dat het verzachten van dit lijden mogelijk is door onthechting. Het loslaten van die krampachtige grip op alles wat buiten ons ligt.

Maar hier rijst de vraag: is die onthechting wel realistisch en wenselijk? Kunnen we werkelijk de band met ons eigen ego verbreken, afstand nemen van de spullen die ons comfort en identiteit lijken te geven? En hoe zit het met de liefdevolle verbinding met onze geliefden? Moeten we ons dan ook losmaken van hen, de mensen die ons leven kleur en betekenis geven? De kritische geest zal ongetwijfeld opmerken dat een dergelijke radicale onthechting neerkomt op een ontkenning van het leven zelf. Als we ons afsluiten voor alle mogelijke pijn, sluiten we ons dan niet tegelijkertijd af voor alle mogelijke vreugde? Het lijkt een leven te schetsen van emotionele vlakheid, een bestaan in een vacuüm, ver weg van de pulserende realiteit van menselijke ervaring. Wat is de waarde van een leven waarin je je volledig richt op onthechting, zonder ruimte voor passie, plezier en de intense emoties die het leven de moeite waard maken? Een dergelijk ascetisch bestaan lijkt eerder een recept voor ongeluk dan voor geluk.

Toch is dit een misvatting van het stoïcijnse gedachtegoed. De stoïcijnen streven geenszins naar een leven van apathie en emotionele leegte. Integendeel, ze beogen juist een vol, extatisch en gelukkig leven, een leven waarin je ten volle geniet van ieder moment dat het leven je biedt. Ze willen dat je floreert, dat je je potentieel realiseert en de schoonheid van het leven omarmt. Om dat mogelijk te maken, stellen ze echter, is het noodzakelijk om een gezonde afstand te creëren tot bepaalde zaken waar mensen in de regel te veel waarde aan hechten. Onze moderne samenleving moedigt ons aan om ons geluk te zoeken in externe factoren. We denken vaak dat geluk voortkomt uit drie bronnen: wie we zijn (onze innerlijke wereld), wat we hebben (onze bezittingen) en wie anderen denken dat we zijn (onze reputatie). De stoïcijnen nodigen ons uit om kritisch te kijken naar die laatste twee bronnen.

Bezittingen en reputatie zijn immers zaken waar we uiteindelijk weinig tot geen invloed op hebben. Ze zijn als zandkastelen aan de vloedlijn, kwetsbaar voor de onvoorspelbare golven van het leven. Ze kunnen en zullen ons uiteindelijk worden ontnomen, door verlies, diefstal, vergankelijkheid of veranderende maatschappelijke opinies. Bovendien, waarschuwen de stoïcijnen, hebben deze externe factoren de neiging om ons te domineren. Wat we bezitten, begint ons te bezitten, en wat anderen van ons denken, dicteert vaak onze acties. We worden marionetten, gevangen in een web van materiële verlangens en de behoefte aan goedkeuring. Hierdoor verliezen we de regie over ons eigen leven en raken we steeds verder verwijderd van authentiek geluk.

Daarom, en dit is cruciaal, pleiten de stoïcijnen ervoor dat we onze focus verleggen naar het enige waar we wel volledige controle over hebben: onze innerlijke wereld, de persoon die we zijn. Door te investeren in onze karaktereigenschappen, onze talenten en onze innerlijke veerkracht, bouwen we aan een solide fundament voor geluk dat niet afhankelijk is van externe factoren. Dit betekent niet dat we ons moeten afsluiten voor de wereld, maar wel dat we leren om te gaan met de vergankelijkheid ervan. Door te accepteren dat we geen controle hebben over de buitenwereld, kunnen we ons bevrijden van de angst en frustratie die gepaard gaan met het najagen van onbereikbare idealen. We leren om te waarderen wat we hebben, zonder er slaaf van te worden. We leren om trouw te blijven aan onszelf, ongeacht de mening van anderen. We leren, kortom, om innerlijke vrijheid te cultiveren.

Stoïcijnse onthechting is dus geen pleidooi voor een teruggetrokken, emotieloos bestaan. Het is een uitnodiging om bewuster te leven, om te kiezen waar we onze energie in steken en om ons geluk te verankeren in datgene wat werkelijk bestendig is: onze eigen innerlijke kracht en wijsheid. Het is een pad naar een dieper, duurzamer geluk, een extatisch geluk dat niet wordt bepaald door de grillen van het lot, maar door de bewuste keuze om te leven in overeenstemming met onze waarden en ons diepste zelf. Het is een uitnodiging om de regie over ons eigen leven terug te nemen en te bloeien, zelfs te midden van de onvermijdelijke stormen van het bestaan.

Modern Stoïcijnse Virtuositeit: Meesterschap in de Levenskunst

 Deugdenethiek is hot. Na een lange periode waarin ethiek vooral draaide om regels en principes, is er hernieuwde aandacht voor het vormen van ons karakter. En waar kun je dan beter terecht dan bij de oude stoïcijnen? Zij zagen deugdzaamheid als de sleutel tot een goed leven. Maar laten we eerlijk zijn, 'deugdzaamheid' klinkt wat oubollig en braaf. Daarom spreek ik liever over virtuositeit: meesterschap in de levenskunst. Virtuositeit is meer dan alleen technische vaardig. Het verdient dan ook zeker wat meer verdieping, 

Hoewel we virtuositeit vaak associëren met uitmuntendheid in de kunsten, zoals een virtuoze pianist of schilder, gaat het in de stoïcijnse context verder dan alleen technische vaardigheid. Het omvat een diepere vorm van meesterschap die voortkomt uit het ontwikkelen en verfijnen van ons karakter.

De Stoïcijnse Virtuoos:

• Beheerst de 'kunst van het leven': Net zoals een musicus zijn instrument beheerst, beheerst de stoïcijnse virtuoos zijn eigen geest en emoties. Hij reageert niet impulsief op externe gebeurtenissen, maar handelt vanuit innerlijke kracht en wijsheid.

• Streeft naar elegantie en excellentie: Virtuositeit in de stoïcijnse zin is synoniem aan excellentie. Het gaat om het consistent gebruiken en versterken van uw talenten en het toepassen van de vier kardinale deugden in alle aspecten van uw leven.

• Is een 'meester van zichzelf': De stoïcijnse virtuoos is autonoom en onafhankelijk. Hij laat zich niet leiden door externe factoren zoals roem, rijkdom of de mening van anderen, maar handelt vanuit zijn eigen innerlijke kompas.

• Leeft in harmonie met de natuur: De stoïcijnen geloven dat de natuur rationeel geordend is. De virtuoos streeft ernaar om in harmonie te leven met deze orde, door zijn eigen rede en talenten te ontwikkelen en te leven in overeenstemming met de natuur.

Het bereiken van virtuositeit is geen eindbestemming, maar een voortdurende reis van zelfontplooiing. Het vereist toewijding, discipline en een levenslange oefening in het cultiveren van de vier hoofddeugden. Net als een virtuoos musicus jarenlang oefent om zijn instrument te beheersen, zo traint een stoïcijn zijn geest en karakter. Dit gebeurt door het ontwikkelen van de klassieke vier kardinale deugden:

1. Wijsheid (Sophia): Dit is de basis van alle deugden. Het gaat om het vermogen om de wereld helder te zien, te onderscheiden wat waar en belangrijk is, en te leven in overeenstemming met de natuur. Zowel de universele natuur als onze eigen persoonlijke natuur. Wijsheid omvat onder andere kennis, begrip, oordeelsvermogen en praktische wijsheid.

2. Rechtvaardigheid (Dikaiosyne): Rechtvaardigheid draait om eerlijkheid, integriteit en respect voor anderen. Het betekent dat we anderen behandelen zoals we zelf behandeld willen worden, en dat we ons inzetten voor het algemeen welzijn. Onder rechtvaardigheid vallen deugden als eerlijkheid, compassie, loyaliteit en betrouwbaarheid.

3. Moed (Andreia): Moed is niet alleen fysieke dapperheid, maar vooral ook de mentale kracht om tegenslagen te overwinnen, angsten te trotseren en te doen wat juist is, zelfs als dat moeilijk is. Het gaat om de durf om uw talenten te ontwikkelen en uw grenzen te verleggen. Moed omvat onder andere doorzettingsvermogen, vastberadenheid, zelfkennis, zelfvertrouwen en veerkracht.

4. Gematigdheid (Sophrosyne): Gematigdheid gaat over zelfbeheersing, discipline en het vermogen om onze verlangens en emoties in toom te houden. Niet door ze te onderdrukken, maar door ze tot een kunst te verheffen en ze te perfectioneren. Het betekent dat we ze leren inzetten voor ons eigen geluk en streven naar balans, harmonie en een elegante perfectie in ons leven. Onder gematigdheid vallen deugden als zelfdiscipline, geduld, bescheidenheid en kalmte.

Deze vier hoofddeugden vormen de pijlers van stoïcijnse virtuositeit. Ze staan niet op zichzelf, maar zijn met elkaar verweven en versterken elkaar. Ze vormen een kompas dat ons helpt te navigeren door de complexiteit van het leven en richting te geven aan ons handelen. U kunt de kardinale deugden zien als instrumenten die de stoïcijnse virtuoos gebruikt om meesterschap over zichzelf en zijn leven te verkrijgen. Wijsheid helpt hem de wereld te begrijpen, rechtvaardigheid om ethisch te handelen, moed om zijn talenten te ontwikkelen en tegenslagen te overwinnen en gematigdheid om excellentie en balans te vinden.

In onze snelle, complexe wereld kan het nastreven van stoïcijnse virtuositeit een waardevol tegengif zijn tegen de constante afleiding en druk van buitenaf. Het biedt een kader voor het ontwikkelen van innerlijke rust, veerkracht en een betekenisvol leven.

Kortom, virtuositeit in de stoïcijnse context gaat over het ontwikkelen van een excellent karakter, het beheersen van onze emoties en het leven in overeenstemming met de natuur. Het is een inspirerend ideaal dat ons kan helpen om meesters te worden over onszelf en ons leven, en zo ware vervulling te vinden. De stoïcijnse virtuositeit is dan ook geen eindpunt, maar een voortdurend proces van zelfontplooiing. Het vraagt om oefening, reflectie en zelfkennis. Door dagelijks te werken aan onze deugden, kunnen we groeien in wijsheid, rechtvaardigheid, moed en gematigdheid. Zo worden we meesters in de levenskunst en leiden we een leven dat zowel betekenisvol als vervullend is.

Het nut van affirmaties als herprogrammering van uw geest

 Bij de vorige blog kwamen we ze al even tegen: stoïcijnse affirmaties. Affirmaties hebben hun oorsprong in de positieve psychologie, maar ze kunnen ook een krachtige aanvulling zijn op de moderne beoefening van stoïcijnse filosofie. De oude stoïcijnen wisten dit al. Het beroemde ‘Handboekje’ van Epictetus is eigenlijk een lijst met zulke affirmaties. Van een leerling werd verwacht dat hij of zij die affirmaties uit het hoofd zou leren. Stoïcijnen geloofden sterk in het belang van innerlijke rust, zelfcontrole en rationele reflectie, en affirmaties kunnen helpen om die waarden dagelijks te versterken. Affirmaties kunnen dienen als mentale ankertjes die ons helpen om het stoïcijnse ideaal in de praktijk te brengen.

Een affirmatie is een korte, krachtige uitspraak die u helpt uw denken in lijn te brengen met bepaalde overtuigingen of waarden. Affirmaties kunnen u er, bijvoorbeeld, aan herinneren om u te concentreren op wat binnen uw controle ligt, onthechting van externe uitkomsten te cultiveren, of om uw emoties te beheersen met rationele reflectie. In deze context zijn affirmaties geen magische mantra's die de werkelijkheid veranderen, maar praktische herinneringen die uw mindset ondersteunen en u aanzetten tot actie binnen uw eigen mogelijkheden.

Voorbeelden van stoïcijnse affirmaties zijn:

• "Ik kan niet controleren wat er gebeurt, maar wel hoe ik reageer."

• "Dit moment is alles wat ik nodig heb."

• "Obstakels zijn kansen voor groei."

• "Emoties zijn vluchtig, virtuositeit is eeuwig."

De kracht van affirmaties ligt niet alleen in hun woorden, maar ook in hun herhaling en consistentie. Door affirmaties bewust in uw dag te integreren, kunt u uzelf trainen om stoïcijnse principes reflexmatig toe te passen. Hier zijn enkele praktische manieren om affirmaties in uw dagelijks leven te gebruiken:

1. Begin uw dag met een affirmatie
   Start uw ochtend met een reflectie op een kernidee uit het stoïcisme, bijvoorbeeld: "Vandaag zal ik kalm blijven onder druk." Door dit aan het begin van uw dag te doen, zet u de toon voor hoe u met uitdagingen zult omgaan.

2. Affirmaties inlassen tijdens dode momenten
   Tijdens "lege" momenten van de dag, zoals het wachten in de rij voor de kassa, in de file of als u in de trein zit, kunt u uw affirmaties herhalen. Dit zorgt ervoor dat u de dode tijd nuttig gebruikt en tegelijkertijd uw mindset scherpt. Denk bijvoorbeeld aan een affirmatie als "Wat buiten mijn controle ligt, is niet van mij," om uw focus terug te brengen naar wat er echt toe doet.

3. Voorbereiden op uitdagende situaties
   Voorafgaand aan stressvolle situaties zoals een belangrijk gesprek of een moeilijke taak, kunt u een affirmatie gebruiken om uw mindset te kalmeren. Een eenvoudig zinnetje zoals "Ik kan mijn reactie kiezen" kan u al helpen om met meer beheersing en rust te reageren.

4. Affirmaties tijdens de maaltijd of koffiepauze
   Zelfs pauzes kunnen momenten van zelfreflectie worden. Tijdens het drinken van een kop koffie of het eten van uw lunch, kunt u een moment van stilte nemen om een affirmatie te herhalen, zoals "Ik streef naar wijsheid en virtuositeit in elk moment." Dit kan u helpen om bewust te vertragen en te waarderen waar u bent.

5. Avondreflectie
   Stoïcijnen zoals Marcus Aurelius en Seneca geloofden sterk in dagelijkse reflectie. Aan het einde van de dag kunt u affirmaties gebruiken om terug te kijken op uw gedrag en reacties: "Wat binnen mijn controle lag, heb ik goed beheerd." Deze evaluatie helpt u de lessen van de dag mee te nemen naar morgen.

Ook in het klassieke stoïcisme speelden affirmaties al een belangrijke rol. Het ‘Handboekje van Epictetus’ (ook bekend als de ‘Encheiridion’) was bedoeld als een samenvatting van de leer in dergelijke affirmaties die uit het hoofd geleerd moest worden om altijd een geschikte affirmatie bij de hand te hebben. Dit ‘Handboekje’ is een klassiek werk dat uitstekend aansluit bij het idee van affirmaties als stoïcijnse oefening. Epictetus was een voormalige slaaf die stoïcijnse wijsheid onderwees, en zijn *Handboekje* bevat korte, krachtige leefregels die bedoeld zijn om dagelijks te worden herhaald en toegepast in het alledaagse leven. Dit maakt het een uitstekende bron van inspiratie voor moderne affirmaties.

In het ‘Handboekje’ benadrukt Epictetus dat we ons moeten richten op wat binnen onze controle ligt en moeten leren onthecht te raken van externe omstandigheden. Veel van de korte uitspraken uit zijn werk functioneren als vroege versies van wat we nu affirmaties zouden noemen. Ze zijn ontworpen om ons te helpen ons denken te herprogrammeren en onze geest te disciplineren.

Enkele belangrijke ideeën die direct in affirmaties kunnen worden omgezet, zijn:

- "Sommige dingen liggen in onze macht en sommige niet" (‘Handboekje’, 1). Dit is een van de meest fundamentele stoïcijnse principes en kan dienen als een kernaffirmatie. Het herinnert u eraan dat u alleen invloed hebt op uw eigen daden, gedachten en reacties, en niet op externe gebeurtenissen.

  

- "Het is niet de gebeurtenis zelf die ons verstoort, maar ons oordeel erover" (‘Handboekje’, 5). Deze uitspraak kan worden gebruikt als een affirmatie om uzelf eraan te herinneren dat uw emoties en reacties worden gevormd door uw interpretatie van de gebeurtenissen, niet door de gebeurtenissen zelf. Een bijpassende affirmatie zou kunnen zijn: "Mijn oordeel bepaalt mijn rust, niet de wereld om me heen."

- "Wanneer je getroffen wordt door externe dingen, klaag dan niet te snel, maar herinner jezelf eraan dat dit niet iets is dat binnen jouw controle ligt" (‘Handboekje’, 12). Dit idee kan worden omgezet in een dagelijkse affirmatie zoals: "Klagen is nutteloos; ik focus op wat ik kan beheersen."

- "Vraag niet dat de dingen gebeuren zoals jij wilt, maar wens dat ze gebeuren zoals ze gebeuren, en je zult rust hebben" (‘Handboekje’, 8). Deze uitspraak is een kernpunt van stoïcijnse acceptatie en zou kunnen worden omgevormd tot een affirmatie zoals: "Ik accepteer wat er gebeurt, en vind vrede in mijn reactie."

Het ‘Handboekje’ van Epictetus was bedoeld als een praktische gids voor het dagelijks leven, met korte en heldere uitspraken die net als affirmaties gebruikt kunnen worden. Moderne stoïcijnen kunnen zijn wijsheden blijven gebruiken als bron voor dagelijkse reflectie en herhaling, precies zoals het oorspronkelijke doel van de tekst was: het herprogrammeren van de geest om virtuositeit, zelfbeheersing en innerlijke rust te cultiveren. Door deze stoïcijnse lessen van Epictetus in affirmaties te vertalen, krijgen we een tastbare manier om de stoïcijnse filosofie te verankeren in ons dagelijks denken, net zoals zijn leerlingen eeuwen geleden deden.

Het gebruik van affirmaties in een stoïcijnse context is een manier om je geest te herprogrammeren voor meer zelfbeheersing, helderheid en emotionele veerkracht. Stoïcijnen geloofden dat de geest door training en oefening in staat is om wijsheid te cultiveren. Door elke dag bewust affirmaties te gebruiken, creëert u gewoonten die u helpen om uw emoties onder controle te houden en kalm te blijven in de chaos van het leven. Kortom, affirmaties kunnen gezien worden als moderne hulpmiddelen om oude stoïcijnse principes in ons dagelijks leven te verankeren. Door ze regelmatig te herhalen, vooral in rustige momenten van de dag, houd u de kern van het stoïcisme (zelfcontrole, aanvaarding en sereniteit) levendig en toepasbaar in een hectische wereld.

Stoïcijnse meditatie: de reis verder

 Zoals we zagen kan meditatie een belangrijk hulpmiddel in uw stoïcijnse praktijk zijn. Het loont dan ook de moeite om er nog wat dieper op in te gaan. Mediteren vanuit een stoïcijns perspectief is meer dan alleen stilzitten en uw ademhaling volgen. Het is een actieve oefening in het observeren van uw gedachten en het trainen van uw geest om rationeel te reageren op zowel interne als externe prikkels. Meditatie zoals wij die tegenwoordig kennen is vooral afkomstig uit het boeddhisme, maar ook in de klassieke oudheid werd er gemediteerd. De boeddhistische meditatie is echter veel verder ontwikkeld en stoïcijnen zien er absoluut geen probleem in om gebruik te maken van goede ideeën uit andere tradities. Wat maakt meditatie nou zo’n typisch stoïcijnse oefening? Kortom wat is de link met de stoïcijnse filosofie:

• De focus op het heden: Door uw aandacht te richten op uw ademhaling en het huidige moment, traint u uzelf om in het hier en nu te leven. Dit is een kernprincipe van het stoïcisme.

• Het accepteren van wat buiten uw controle ligt: Door uw gedachten te observeren zonder ze te veroordelen, leert u om de dingen die u niet kunt veranderen te accepteren.

• Het ontwikkelen van de deugden: Door u te concentreren op de stoïcijnse deugden tijdens de meditatie, versterkt u uw karakter en wordt u beter bestand tegen tegenslagen.

• Het loslaten van verlangens: Door negatieve visualisatie te oefenen, leert u om los te laten van uw verlangens en u minder te hechten aan materiële bezittingen.

In het boeddhisme wordt veel gebruikgemaakt van mantras. Korte affirmaties die tijdens het mediteren worden herhaald. Dat zijn meestal uitspraken in het Sanskriet die de westerse mens niet zoveel zeggen. Maar niets houdt ons tegen om stoïcijnse affirmaties te gebruiken. Het gebruik van citaten is dan ook een krachtige insteek voor een stoïcijnse meditatie. Zo kunt u de filosofie direct in uw praktijk integreren. Die citaten kunt u ook tijdens de dag op een verloren moment voor uzelf herhalen. De klassieke stoïcijnse teksten staan bol van de mogelijkheden om een goed en bij u passend citaat te vinden. Hier zijn enkele suggesties over hoe u dit kunt doen:

• Kies een citaat dat resoneert: Het citaat moet voor u persoonlijk betekenisvol zijn.

• Houd het simpel: Korte en krachtige citaten zijn vaak het meest effectief en het makkelijkst te onthouden.

• Wissel af: Probeer verschillende citaten uit om te zien welke het beste bij u passen.

• Relevantie: Kies een citaat dat aansluit bij uw huidige situatie of bij een specifieke deugd die u wilt ontwikkelen.

Hoe u een citaat kunt gebruiken tijdens de meditatie:

• Focus op één citaat: Kies een citaat en herhaal het gedurende de hele meditatie.

• Citaat als anker: Gebruik het citaat als een anker om uw aandacht terug te brengen naar het heden wanneer uw gedachten afdwalen.

• Citaat als inspiratie: Laat het citaat u inspireren om een bepaalde situatie vanuit een ander perspectief te bekijken.

• Citaat als mantra: Herhaal het citaat als een mantra om een gevoel van kalmte en focus te creëren.

• Visualisatie: Stel u voor dat het citaat op een mooie plek in uw geest geschreven staat.

• Herhaling: Herhaal het citaat zachtjes in gedachten.

• Reflectie: Overdenk de betekenis van het citaat en hoe u het in uw leven kunt toepassen.

• Experimenteer met verschillende meditatietechnieken: Combineer de citaten met verschillende visualisaties, ademhalingsoefeningen en lichamelijke sensaties.

• U kunt ook uw meditatie-ervaringen in uw stoïcijns dagboek bijhouden.. Schrijf op welke citaten u heeft gebruikt, hoe u zich voelde tijdens de meditatie en welke inzichten u heeft opgedaan.

• Deel uw ervaringen: Praat met anderen over uw praktijk of zoek een meditatiegroep waar u uw ervaringen kunt delen.

Het gebruik van stoïcijnse citaten tijdens de meditatie biedt vele voordelen. Door de citaten te integreren in uw meditatiepraktijk, creëert u een diepere verbinding met de stoïcijnse filosofie. De citaten kunnen als een krachtige herinnering dienen aan de stoïcijnse principes. En bovendien kunt u door regelmatig met dezelfde citaten te werken, een dieper begrip van de onderliggende boodschap ontwikkelen. Natuurlijk is het juist de bedoeling dat u er zelf mee aan de slag gaat en er uw eigen invulling aan geeft. Maar om het u toch alvast wat makkelijker te maken geef ik u hier meteen een aantal voorbeelden van stoïcijnse citaten voor meditatie:

Over het heden en vergankelijkheid: 

• Marcus Aurelius: "Het leven is wat je er zelf van maakt."

• Seneca: "Het grootste deel van ons leven verspillen we: we zijn niet aanwezig in het heden, we leven te veel in het verleden of in de toekomst."

Over emoties:

•  Epictetus: "Het verleden ligt buiten je macht en de toekomst is nog niet gekomen. Er is alleen het  heden, en daarin ligt al je kracht."

• Epictetus: "Het is niet wat anderen over je zeggen dat je verontrust, maar je eigen gedachten daarover."

• Seneca: "Het zijn niet de dingen zelf die ons verontrusten, maar onze oordelen over die dingen."

Over deugd en karakter:

• Marcus Aurelius: "Alles wat gebeurt, is op een of andere manier nuttig voor de wereld. Blijf dus niet klagen, maar pas je aan aan wat er gebeurt, en maak er het beste van."

• Epictetus: "Wat voor een mens je bent, dat bepaal je zelf."

• Seneca: "Het grootste goed is een ongestoorde geest."

Over het lot en acceptatie:

• Epictetus: "Wat in onze macht ligt, dat kunnen we beheersen. Wat niet in onze macht ligt, daar moeten we ons bij neerleggen."

• Marcus Aurelius: "Als iets buiten je macht ligt, probeer het dan niet te veranderen. Probeer in plaats daarvan je eigen houding aan te passen."

• Seneca: "Het leven is kort, de kunst is lang."

Over de natuur en het universum;

• Marcus Aurelius: "Alles is met elkaar verbonden en verweven. Het ene kan niet bestaan zonder het andere."

• Epictetus: "We zijn slechts een klein onderdeel van een groter geheel."

Over de waarde van het leven:

• Marcus Aurelius: "Leef elk moment alsof het je laatste is."

• Seneca: "Het grootste goed is een ongestoorde geest."

• Seneca: "Het grootste obstakel voor het leren is de illusie dat we het al weten."

Dit geeft u alvast een begin om met stoïcijnse citaten aan het mediteren te slagen. Maar de citaten kunnen ook nog op een andere manier gebruikt worden.  In de volgende paragraaf gaan we in op het gebruik van affirmaties in het moderne stoïcisme.

Meditatie als weg naar stoïcijnse wijsheid

 'Stoïcijnen, dat zijn toch van die harde, stoere en altijd rationele mannen. Wat hebben die nou van doen met  zoiets zweverigs als meditatie?’ Dat beeld klopt van geen kanten. Stoïcijnen zijn niet stoer of hard en al helemaal niet alleen mannen. En ja, meditatie vormt echt een onlosmakelijk deel van een stoïcijnse levenswijze. Meditatie wordt inderdaad vaak gezien als iets esoterisch of zweverigs, een activiteit die slechts weggelegd is voor yogi's of spirituele zoekers. Toch is deze kijk op meditatie achterhaald en te beperkt. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek toont aan dat meditatie een krachtige en toegankelijke techniek is, die bijdraagt aan een gezond en gebalanceerd leven, zowel mentaal als fysiek.

Meditatie heeft niets zweverig, het is niets anders dan een simpele oefening in aandacht en bewustzijn. Het gaat erom uw gedachtenstroom te observeren zonder erin meegezogen te worden, en uw geest te trainen om in het moment te blijven. Dit is verre van zweverig, want wie kent niet het gevoel van stress, piekeren of afleiding? Meditatie biedt een concreet middel om hiermee om te gaan. Veel toonaangevende universiteiten, waaronder Harvard en Stanford, hebben inmiddels talloze onderzoeken gepubliceerd die de voordelen van meditatie onderstrepen. Regelmatige meditatie kan onder andere: stress verminderen en veerkracht opbouwen; angstklachten verminderen; de concentratie verbeteren; de slaapkwaliteit verhogen en het immuunsysteem versterken. Deze voordelen komen voort uit meetbare veranderingen in de hersenen. Zo blijkt uit hersenscans dat meditatie de activiteit in het stresscentrum (de amygdala) vermindert en de gebieden die verantwoordelijk zijn voor aandacht en emotionele regulatie versterkt.

Meditatie is een eenvoudige techniek die u altijd en overal kunt beoefenen, zonder dat u parafernalia als wierook of klankschalen nodig hebt. U hoeft met slechts vijf minuten per dag te beginnen, bijvoorbeeld door rustig te zitten en uw aandacht te richten op uw ademhaling. Die vijf minuten kunt u in uw eigen tempo uitbouwen naar tien of twintig minuten per dag. U zult snel merken dat die paar minuten een positieve impact hebben op uw dagelijks leven.

Dus, is meditatie zweverig? Zeker niet. Het is een praktisch hulpmiddel dat zowel door artsen als door bedrijven zoals Google en Nike wordt omarmd om productiviteit en welzijn te bevorderen. Meditatie is makkelijk en voor iedereen toegankelijk en helpt u om stress te verminderen, uw focus te vergroten en meer in het moment te leven. Laat de vooroordelen los en probeer het zelf eens.

Meditatie is dan ook niet voor niets een kernpraktijk in veel filosofische en religieuze tradities, en het stoïcisme is daarop geen uitzondering. Stoïcijnse meditatie is niet zozeer gericht op het bereiken van een bepaalde staat van bewustzijn of verlichting, maar eerder op het trainen van de geest om rationeel en kalm te blijven, zelfs in moeilijke situaties. Het is een oefening in het observeren van uw gedachten en gevoelens zonder er een oordeel over te vellen.

De doelen van stoïcijnse meditatie:

• Vergroten van zelfbewustzijn: door uw gedachten en gevoelens te observeren, leert u uzelf beter kennen en begrijpen.

• Verminderen van emotionele reacties: stoïcijnse meditatie helpt u om afstand te nemen van uw emoties en rationeler te reageren op situaties.

• Versterken van mentale veerkracht: door regelmatig te mediteren, bouwt u een mentale weerbaarheid op tegen stress en tegenslagen.

• Verbeteren van uw focus: meditatie helpt u om uw aandacht te concentreren en afleidingen te weerstaan.

Laten we meteen maar eens kijken hoe dat mediteren als een stoïcijn in zijn werk gaat. Het is allemaal heel simpel, maar zal toch best lastig blijken te zijn. Er zijn verschillende manieren om het aan te pakken. Begin er mee om een rustige plek uit te kiezen. Zoek een plek waar u niet gestoord wordt en waar u comfortabel kunt zitten. U hoeft echt niet in lotushouding op de harde grond te zitten. Een stoel waarin u goed rechtop kunt zitten is goed genoeg. Zet een timer voor de tijd die u wilt mediteren. Begin met uw aandacht te richten op uw ademhaling. Observeer hoe u in- en uitademt zonder uw ademhaling te veranderen. Vervolgens gaat u uw gedachten observeren. Wanneer uw gedachten afdwalen, brengt u uw aandacht zachtjes terug naar uw ademhaling. Oordeel niet over uw gedachten, maar observeer ze gewoon. Visualiseer daarbij een serene omgeving, zoals een bos of een strand. Dit kan helpen om uw geest te kalmeren. Na de meditatie neemt u even de tijd om na te denken over uw ervaringen. Wat hebt u opgemerkt? Welke gedachten en gevoelens kwamen naar boven?

Nog wat tips die u kunnen helpen om uw meditatiepraktijk op gang te brengen:

• Wees consistent: Probeer elke dag een korte tijd te mediteren.

• Wees geduldig: Meditatie is een vaardigheid die tijd en oefening kost.

• Vind je eigen stijl: Er zijn vele verschillende manieren om te mediteren. Experimenteer en vind wat voor jou werkt.

• Combineer met andere stoïcijnse oefeningen: Een dagboek bijhouden, negatieve visualisaties en het bestuderen van stoïcijnse teksten kunnen je meditatiepraktijk aanvullen.

• U kunt ook op internet op zoek gaan naar geleide meditaties die specifiek op stoïcijnse thema's zijn gericht.