3.7 Tenslotte

 

In dit hoofdstuk hebt u gelezen dat het stoïcisme de belangrijkste van de zogenaamde hellenistische filosofiescholen die opkwamen in het Griekse rijk van Alexander de Grote is. Zeno van Citium was de stichter van de school. Andere bekende stoïcijnse filosofen uit de Griekse periode waren Cleanthes, Chrysippus, Panaetius en Posidonius. Van hen is nauwelijks werk overgeleverd. Van de Romeinse stoïcijnen Seneca, Epictetus en Marcus Aurelius hebben wel een aantal boeken de tand des tijds weten te doorstaan. Met de opkomst van het christendom verdween het stoïcisme in het verborgene. Het bleef echter wel een grote invloed uitoefenen op de filosofie. Bij filosofen als Montaigne, Pascal, Descartes, Erasmus en Spinoza zijn duidelijke stoïcijnse invloeden terug te vinden. In de renaissance probeerde het neo-stoïcisme van met name de Nederlandse filosoof Justus Lipsius de stoa met het christendom te verzoenen. Ook latere filosofen als Kant, Nietzsche en Thoreau hebben veel van hun filosofie aan het stoïcisme te danken. In de officiële academische filosofie verdween het stoïcisme echter steeds verder uit beeld. De laatste jaren lijkt er vanuit onverwachte hoek een wederopstanding plaats te vinden. De psychologie heeft de oude stoïcijnse technieken herontdekt en past die tegenwoordig in de cognitieve gedragstherapie weer met succes toe.

In deze les heeft u kennis gemaakt met een aantal van de oude stoïcijnen. Het was geen starre dogmatische filosofie en de school was ook in de oudheid steeds in beweging. Zo wordt er een onderscheid gemaakt tussen de Oude Stoa, de periode in Athene, de Midden Stoa, de periode van de opkomst van Rome, en de Nieuwe Stoa, de periode van de Romeinse suprematie. U hebt geleerd dat het een invloedrijke filosofieschool was die tot op de dag van vandaag een belangrijke bijdrage aan filosofie en psychologie levert. Ook heeft u kennisgemaakt met de oefeningen van de stoïcijnse hersenspoeling en de spiegel en de pen van Marcus Aurelius.

In de volgende les gaan we echt beginnen met het klassieke stoïcijnse curriculum. In les 4 komen de stoïcijnse drietand, de vier klassieke deugden en de drie ‘topoi’ van het stoïcijnse onderwijs aanbod. Maar voor het zover is gaan we eerst een beproefde stoïcijnse studietechniek van wat dichterbij bekijken.

 

Oefening: Stoïcijnse aforismen

Het is de bedoeling dat u zo snel mogelijk vertrouwd raakt met de stoïcijnse beginselen. Als u eenmaal goed doordrongen bent van die beginselen dan komen ze vanzelf bij u op op de momenten dat dat nodig is. Door u de stoïcijnse concepten steeds maar weer voor te houden hersenspoelt u zichzelf en maakt u ze tot een automatisme. In deze les maken we daarom een begin met wat ik, bij gebrek aan beter, maar de stoïcijnse tegeltjeswijsheden noem. Dat zijn handzame spreuken die u uit uw hoofd kunt leren en regelmatig bij uzelf kunt herhalen. Op een gegeven moment komt zo’n spreuk dan automatisch bij u naar boven als de situatie daar om vraagt. Dat kan u helpen om als een stoïcijn te gaan denken en handelen. Vanaf deze les geef ik u iedere week een paar, op die les betrekking hebbende, stoïcijnse tegeltjeswijsheden. U kunt het zien als een onderdeel van de oefening van de stoïcijnse hersenspoeling. Kies het aforisme dat u het meest aanspreekt en herhaal het regelmatig in gedachten op verloren momenten. Bijvoorbeeld als u op de WC zit, als u op de trein staat te wachten, in de file staat of tijdens het reclameblok voor de nieuwsberichten. U kunt natuurlijk ook zelf een spreuk verzinnen, of een zin uit één van de stoïcijnse citaten gebruiken.

Hier volgen alvast de eerste tegeltjes wijsheden:

·        Sta open voor nieuwe ideeën en inzichten.

·        Het stoïcisme is niet dogmatisch.

·        Virtuositeit is het enige dat echt goed is.

·        Virtuositeit zetelt in onze rationaliteit.

·        Hoe kan dit mijn virtuositeit verbeteren?

 

Voor de keukenprinsen en prinsessen onder mijn leerlingen heb ik deze les nog een toegift. Zoals we zagen had Zeno slechte ervaringen met linzensoep, toch bleef het één van zijn favoriete gerechten. Het was goedkoop, makkelijk te bereiden, lekker en gezond. Volgens Zeno en veel van zijn opvolgers daarom een ideaal gerecht voor een stoïcijn. Uit de oudheid is slechts één kookboek overgeleverd in dat kookboek geschreven door een zekere Apicius staat een recept dat ‘linzensoep van Zeno’ wordt genoemd. Ik zal u dat recept niet onthouden, misschien dat u het zelf een keer wil uitproberen om te eten als een stoïcijn.

Linzensoep van Zeno 

Ingrediënten voor vier personen:

Twee kopjes linzen (groen, rood of een combinatie). 1 liter groentebouillon. Twee preien. Koriander en zout naar smaak. ½ theelepel honing. Scheutje olijfolie. Scheutje garium, (een vreselijk stinkende saus van gefermenteerde vis waar de Romeinen gek op waren u kunt beter oestersaus of ketjap gebruiken). Zetmeel. Eventueel groenterestjes naar keuze.

Roerbak de linzen kort in de olijfolie. Breng vervolgens de linzen aan de kook in de bouillon. Zodra de linzen beginnen te schuimen kunnen de groenten worden toegevoegd. Laat het geheel circa twintig minuten koken, bindt met het zetmeel voeg de koriander, de honing en een scheutje garium toe en klaar is uw stoïcijnse linzensoep. Het werd met brood gegeten. Eet smakelijk.

 

Overzicht van stoïcijnse technieken per les

Les 0	De stoïcijnse belofte
	·        Een paar fundamentele vragen ·        De stoa-meter
Les 1	Wat is stoïcisme?
1.6	·        Negatieve visualisatie ·        Projectieve visualisatie
1.7	·        Wat maakt u gelukkig en wat maakt u ongelukkig
Les 2	Virtuositeit
2.2	·        Wat zijn uw onbewuste doelen?
2.3	·        Een onderzoek naar uw waarden en deugden
Les 3	Een eerste ontmoeting met de stoïcijnen
3.3	·        De stoïcijnse hersenspoeling
3.4	·        De spiegel en de pen
3.7	·        Stoïcijnse aforismen