De stoïcijnen kenden een indeling van de passies in de, door mij zo genoemde, vier B’s: bedroefdheid, bangheid, blijheid en begeerte. Als tegenhanger van deze vervelende emoties verdelen ze daartegenover de ‘eupatheiai’ in drie hoofdcategorieën: voorzichtigheid als tegenhanger van bangheid, plezier als tegenhanger van blijheid en wenselijkheid als tegenhanger van begeerte. Alleen de emotionele pijn of bedroefdheid heeft geen tegenhanger. Emotionele pijn is altijd slecht en kent geen zachtere en wenselijke variant. Toch zit het stoïcijnse emotiesysteem ingewikkelder in elkaar dan alleen dit wat kunstmatige onderscheid. De gemaakte indeling had vooral een educatieve functie, de werkelijkheid van hun systeem was een stuk gecompliceerder.
Zoals we zagen kunnen onder bepaalde omstandigheden ook vervelende emoties als angst en verdriet weldegelijk gepast zijn. Het kan virtuoos zijn om u soms aan een akelig gevoel bloot te stellen. Het zelfs mogelijk dat er situaties zijn waarin u een vervelend gevoel bewust moet opzoeken. Dat vervelende gevoel is dan echter geen ‘passie’ meer, maar onder de gegeven omstandigheden een ‘eupatheia’. Als u tot de rationele conclusie komt dat een bepaalde onprettige emotie gepast is, moet u dan ook niet gaan proberen die te onderdrukken. Dat nare gevoel hoort er op dat moment gewoon even bij en moet geaccepteerd worden voor wat hij is. Dit betekent dat stoïcijnen geen emotieloze robots zijn, maar dat geen enkele menselijke emotie een stoïcijn vreemd is. Het verschil met ‘gewone’ mensen ligt in hun nooit aflatende pogingen om vervelende emoties tot een absoluut minimum terug te dringen.
In de vorige les heeft u geleerd dat stoïcijnen een onderscheid te maken tussen de pre-emoties van uw reptielenbrein en de ‘echte’ emoties van uw mensenbrein of ‘hegemonikon’. Een echte emotie is de instemming van het ‘hegemonikon’ met een aan hem voorgeschoteld beeld van de werkelijkheid. Die instemming kan kloppen of fout zijn. Een kloppende inschatting is een ‘eupatheia’, een passende emotie. Een verkeerde inschatting is een passie, een slechte en vervelende emotie. Die passies moeten vermeden worden. Klinkt allemaal leuk en aardig, zult u wel zeggen, maar hoe krijg je het voor elkaar om de passies te vermijden? Tot nu toe heb ik nog niet zo heel veel gezien dat me zou kunnen helpen me beter te voelen. Hoe krijg je het voor elkaar om de minder prettige gevoelens te vermijden. In de volgende les gaan we daarom eens kijken naar technieken om de passies in toom te houden en de ‘eupatheiai’ te bevorderen. We gaan de controle over onze gevoelens weer terugpakken.
Overzicht van stoïcijnse technieken per les
Stoïcijnse tegeltjes
De stoïcijnse tegeltjeswijsheden van deze les. Het is een onderdeel van de oefening van de stoïcijnse hersenspoeling, waarbij het de bedoeling is dat u er één of meer van uitkiest en uit uw hoofd leert. Kies het aforisme dat u het meest aanspreekt en herhaal het regelmatig in gedachten op verloren momenten. Bijvoorbeeld als u op de WC zit, als u op de trein staat te wachten, in de file staat of tijdens het reclameblok voor de nieuwsberichten.
Je kunt denken wat je wilt, dus kun je ook voelen wat je wilt.
Denk na voor je een gevoel toelaat.
Alle gevoelens zijn goed, maar niet altijd even verstandig.
En boosheid, waar hoort die? Afgeleide van bangheid en begeerte?
BeantwoordenVerwijderen