DE TROTS VAN EEN STOÏCIJN

Hoofdstuk 6 van het Handboekje van Epictetus
Poch niet met een goede eigenschap die niet echt van jou is. Het is nog te verdragen als een paard van zich zelf zou zeggen: ‘Ik ben mooi’. Maar als jij zegt: ‘Ik heb een mooi paard’, besef dan dat je trots bent op een eigenschap die niet van jou is maar van je paard. Wat is dan wel van jou? Je karakter. Als je een leven in overeenstemming met de natuur leidt mag je trots op jezelf zijn. Dan ben je namelijk trots op een eigenschap die echt van jou is.

Tegenwoordig zou Epictetus waarschijnlijk een auto als voorbeeld hebben genomen. Zoals nu onze heilige koe als statussymbool wordt gebruikt werd in de Oudheid een mooi paard als teken van welvaart gezien. Epictetus waarschuwt zijn leerlingen er voor om niet de vergissing te maken dat het bezit van mooie en dure spullen betekent dat je ook een goed en gelukkig mens bent. Het waardeoordeel dat iemand met veel bezittingen ook beter is dan iemand die minder rijk is, is gewoon onzin.

Stoïcijnen proberen positieve gevoelens te stimuleren en negatieve emoties zo veel mogelijk te vermijden. Trots zijn op de spullen die je bezit lijkt in eerste instantie vrij onschuldig, maar is dat helemaal niet. Het kan een bron zijn van storende gevoelens van afgunst. Je buurman kan jaloers worden op jouw mooie auto en je gedreven door jaloezie anders gaan behandelen. Dat is nog tot daar aan toe, maar je loopt het risico om ook zelf afgunstig te worden als je buurman, in reactie op jouw aankoop, een nog mooier en groter koekblik aanschaft. Jaloezie is een onprettige emotie en Epictetus wil zijn studenten zoveel mogelijk behoeden voor dergelijke onnodige gevoelens. Als je een gelukkig leven wilt leiden is het dus een behoorlijk riskante onderneming om trots te zijn op je bezittingen.

Volgens Epictetus is trots niet onder alle omstandigheden een slechte eigenschap. Zolang je maar een goed onderscheid maakt tussen de eigenschappen die echt van jou zijn en de eigenschappen die aan iets of iemand anders toebehoren. Je mag best trots zijn op iets wat echt van jou is. Trots zijn op de schoonheid van je auto is eigenlijk een beetje belachelijk. Wat zegt dat stuk blik meer over jou als persoon dan dat je voldoende geld op je bankrekening hebt staan om een dure aankoop te doen. Het is iets externs, iets dat vreemd aan je is en waar je geen controle over hebt. Waar het echt om draait is je innerlijke schoonheid, de dingen waar je wel controle over hebt. Het gaat om je karakter, om wat je doet, om je manier van leven en niet om je bezittingen. Je karakter is het enige wat echt en volledig aan je toebehoort. Van Epictetus mag je er daarom best trots op zijn als je er in slaagt een goed en gelukkig leven te leiden.