Marcus Aurelius stond dus voor een enorme opgave. Zijn
medekeizer Lucius Verus, die de lopende zaken in Rome behartigde, werd ook ziek
en stierf. Marcus leidde op dat moment de oorlog tegen de Marcomannen, maar
moest hals over kop naar Rome terugkeren. Zelf werd hij ook ziek en de
problemen leken hem boven het hoofd te groeien. Hij worstelde met al de
tegenslag en ellende waar hij mee werd geconfronteerd. In zijn dagboeken zie je
dat hij zocht naar methoden om niet wanhopig te worden en in paniek te raken. Hij
schreef dit in zijn dagboeken:
Je kunt jezelf een heleboel onnodige
ellende besparen als je beseft dat het maar een gedachte is. Zet dingen in hun
perspectief door het grote geheel te bekijken. Kijk naar de oneindigheid van de
tijd en de veranderlijkheid van de dingen. Hoe kort alles bestaat vanaf zijn
ontstaan tot zijn einde. Denk aan de oneindige tijd voor het ontstaan en de
onmetelijke tijd na het vergaan. (Marcus Aurelius; Dagboeken 9:32)
De problemen die onze stoïcijnse keizer in perspectief
probeerde te zetten waren, zoals we zagen, bepaald niet gering. Als onervaren
en ziekelijke keizer moest hij twee oorlogen tegelijkertijd voeren. Eén in het
Oosten tegen de Parthen en één in het Westen tegen de Marcomannen. Zijn
belangrijkste generaal en vertrouweling Cassius in het Oosten dacht dat de
zieke keizer snel zou komen te overlijden en kwam in opstand. Tegelijkertijd
heerste er dus een enorme pestepidemie, die miljoenen slachtoffers maakte. De
oogsten mislukten, er heerste een hongersnood en de economie stortte in. En iedereen verwachtte van Marcus dat hij de problemen zou oplossen. Het is
dan ook niet verwonderlijk dat hij het in zijn dagboeken regelmatig heeft over
de stoïcijnse oefeningen van de panoramablik en de blik in de eeuwigheid.
Bij deze oefeningen is het de bedoelingen om de problemen
waar je mee geconfronteerd wordt in een groter perspectief te plaatsen. Dit moet
de vervelende gevoelens die ze opwekken temperen. Negatieve emoties of passies
kunnen behoorlijk opdringerig zijn. Ze hebben de neiging om alles wat u doet te
beheersen. Ze domineren uw hele denken en doen. Er blijft geen ruimte over voor
andere gedachten en de oorzaak van de passie wordt uitvergroot tot iets enorms.
Marcus kende het probleem en probeerde er wat aan te doen door zichzelf op te
roepen om dingen in hun perspectief te zien.
Marcus wist natuurlijk ook wel dat die oefeningen de
problemen niet zouden oplossen. Hij moest nog steeds oorlog voeren,
isolatiemaatregelen treffen tegen de pest, voedselvoorraden verdelen en ook de ‘normale’
regeringstaken gingen gewoon door. Wat die oefeningen wel doen is dat ze de
negatieve emoties die bij die problemen horen wat temperen. De problemen
blijven maar de geestelijke onrust doe je jezelf aan. Gevoelens van angst,
woede en machteloosheid verlammen en helpen niet bij het vinden van
oplossingen. Daar komt nog eens bij dat je je ellendig voelt. Een gevoel dat
zich niet zomaar laat verdrijven en dat soms zelfs maanden na de betreffende
gebeurtenis opnieuw de kop op kan steken.
Laten we het wat kleiner maken dan pandemieën en oorlogen en
een voorbeeld uit het dagelijks leven nemen. Stel u voor dat u op Marktplaats
dat ene modeltreintje hebt gevonden dat uw verzameling compleet zou maken. U bent
er al jaren naar op zoek en maakt onmiddellijk het gevraagde bedrag over. In
afwachting van de pakketbezorger houdt u vol verwachting de brievenbus in de
gaten. Maar helaas er komt geen pakje. U hebt met een oplichter te maken en uw
mooie modeltreintje zal nooit arriveren. U bent woedend. Maanden later kunt u
nog steeds witheet worden als u aan de bedrieger denkt. Toch schiet u niets op
met die ellendige gevoelens. Uw woede zal het onrecht in de wereld niet
uitroeien. Het enige wat het u oplevert is dat u zich misschien wel wekenlang
ellendig voelt. Marcus zou u vertellen dat dat een gevoel is dat u zich zelf
aandoet. In plaats van te blijven mokken zou u kunnen kijken wat u nog wel kunt
doen. U zou een bericht kunnen plaatsen om andere kopers voor deze oplichter te
waarschuwen, en u zou kunnen proberen de dader te achterhalen. Misschien dat
deze acties geen resultaat opleveren, maar ze zijn in elk geval een stuk
constructiever dan te blijven zeuren.
Marcus zet de oefening van de panoramablik in om zijn eigen
improductieve gedachtetreinen te doorbreken. Zijn problemen zijn bepaald niet
gering. Wat hij ook besluit er staan miljoenen mensenlevens op het spel. Toch vergelijkt
hij zijn problemen met de uitgestrekte eeuwigheid van ruimte en tijd. Dat herinnert
hem er aan dat hoe groot zijn problemen ook lijken ze uiteindelijk niet meer
zullen zijn dan een voetnoot in de geschiedenis. Had u voor dat u deze blog las
wel eens gehoord van de Pest van Antoninus, of de oorlogen tegen de Parthen en
de Marcomannen? Waarschijnlijk niet. In een dergelijk perspectief geplaatst worden
Marcus’ problemen opeens een stuk kleiner. Hij wil zijn problemen niet bagatelliseren,
hij zal nog steeds belangrijke besluiten moeten nemen. Het doel van de
oefeningen is het bewaren van zijn gemoedsrust. Hij wil met de oefeningen zijn
gemoedsrust bewaren en de stress reguleren. Hij weet dat hij zich dan niet
alleen beter voelt maar dat hij ook betere besluiten neemt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten