STOÏCIJNEN ZIJN LOSERS

Hoofdstuk 46 van het Handboekje van Epictetus

Noem jezelf nooit een filosoof en praat niet te veel met leken over je filosofie, doe liever de dingen die je filosofie je voorschrijven. Zo moet je bijvoorbeeld tijdens een diner ook niet de etiquetteregels gaan uitleggen, maar eten op de manier zoals dat hoort. Socrates was zo vrij van eigendunk dat hij mensen die hem naar een filosofieleraar vroegen naar één van zijn concurrenten toebracht. Zo weinig kon het hem schelen dat hij over het hoofd werd gezien.
Als je met niet-filosofen praat en het gesprek op filosofie komt, kun je beter je mond houden. Het risico is namelijk groot dat je dingen begint uit te braken die je zelf nog niet verteerd hebt. Zodra je niet meer beledigd bent als iemand je een dombo noemt ben je op de goede weg. Schapen braken ook geen gras uit om de herder te laten zien hoeveel ze wel niet hebben gegeten. Door het te verteren en wol en melk te produceren laten ze zien wat ze gedaan hebben. Ook jij moet aan leken niet laten zien wat je allemaal wel niet bestudeerd hebt, maar je moet door je gedrag laten zien dat je de theorie verteerd en begrepen hebt.

Filosofische kennis is niet iets waar je tijdens een feestje mee kunt pochen om interessant over te komen. Het is een manier van leven dat in je gedrag naar voren komt. Voor Epictetus is filosofie iets wat je toepast en niet iets waar je eindeloos over blijft door praten. Hij verbiedt zijn leerlingen niet om over filosofie te praten. Zelfs niet met leken. Maar hij waarschuwt ze er wel voor om niet van alles te beweren dat ze zelf niet waar kunnen maken. Hij vergelijkt het bestuderen van filosofie met schapen die gras eten. De schapen verteren het gras en geven wol en melk. Zo moeten ook filosofiestudenten de bestudeerde theorie verwerken en omzetten in gedrag. Het gaat Epictetus niet om een intellectueel begrip van de theorie, maar om een karakterverandering. Studie en begrip van de stof alleen zijn niet voldoende, het is de praktijk waar het allemaal om draait.

Het is volgens hem dan ook nergens voor nodig om je er op voor te staan dat je een filosoof bent. Voel je dan ook niet tekortgedaan als mensen je een dombo noemen of laten merken dat je een loser bent. Als filosoof vind je nu eenmaal niet dezelfde dingen belangrijk die de mensen in je omgeving zo bezighouden. De taoïstische filosoof Zhuang Zi zei het zo: ‘Alleen zij, die dat, waarover de mensen van de wereld zich druk maken op hun gemak doen, mogen zich druk maken over hetgeen de mensen van de wereld op hun gemak doen’. In de ogen van de meeste mensen zullen stoïcijnen wel als losers worden gezien, maar het kan ze geen barst schelen. Zelfs de grote filosoof Socrates was helemaal niet beledigd op het moment dat mensen hem vroegen om hen naar een filosofieleraar toe te brengen. Het is juist een teken van vooruitgang als het je lukt om rustig te blijven op het moment dat mensen je filosofie belachelijk maken en je een loser noemen.