Hoofdstuk 34 van het
Handboekje van Epictetus
Wanneer je ergens zin
in krijgt, pas er dan, zoals altijd, voor op dat je je niet meteen laat
meeslepen door je verlangen. Bekijk rustig waar het om gaat en geef je zelf
even de tijd. Denk dan aan deze twee momenten: het moment dat je geniet en het
moment dat je er spijt van hebt en het jezelf verwijt. Stel daar dan tegenover
hoe blij je zult zijn en hoe je jezelf zult prijzen als je niet hebt toegegeven
aan je verlangen. Als je besluit dat het nu een geschikt moment is om aan je
verlangen toe te geven, pas er dan wel voor op dat de verleiding en het genot
je niet de baas worden. Wees je er bewust van hoe belangrijk het voor je is om
boven je verlangens te staan.
Epictetus wil dat zijn leerlingen gelukkig worden. Daarom
wil hij dat zijn studenten twee keer nadenken voordat ze zich halsoverkop in de
bevrediging van één of ander verlangen storten. Hij denkt daarbij in de eerste
plaats aan lichamelijke verlangens naar lekker eten en drinken en natuurlijk seks.
Zijn leerlingen waren allemaal jonge mannen ver van huis in een vreemde stad,
erg ontvankelijk voor de geneugten des levens. De bevrediging van die
verlangens lijken op het eerste gezicht vooral positieve emoties met zich mee
te brengen, maar door even stil te staan bij de mogelijke gevolgen,
overgewicht, dronkenschap en een moordlustige echtgenoot bijvoorbeeld, wordt
die positiviteit opeens een stuk twijfelachtiger.
In tegenstelling tot de meeste andere mensen beschouwen
stoïcijnen genot lang niet altijd als een goede en prettige emotie. Het wordt
naast angst, pijn en begeerte zelfs aangemerkt als één van de vier zoveel
mogelijk te vermijden onplezierige emoties. Voor Epictetus is een emotie pas
iets goeds op het moment dat die emotie onder de gegeven omstandigheden
rationeel is. Genot is lang niet altijd rationeel. Het nuttigen van dat tweede gebakje
mag dan lekker zijn en een prettig gevoel met zich meebrengen, de consequenties
voor een toch al te zwaar lichaam zijn alles behalve gunstig. Misschien is het
dus toch verstandiger om de verleiding te weerstaan.
Het lijkt er misschien een beetje op maar Epictetus verbiedt
zijn studenten niet om te genieten van de goede dingen van het leven. Je moet
je alleen heel bewust zijn van de gevolgen die het kiezen voor een moment van
genot kan hebben. Als het een geschikt moment en dus rationeel is om ergens van
te genieten dan mag je van Epictetus best aan je verlangens toegeven. Hij wil
echter niet dat je dat ondoordacht doet. Je moet even pauzeren om na te denken
en bij jezelf na te gaan of het nu wel zo verstandig is om aan dit specifieke
verlangen toe te geven. En als je dan toegeeft doe dat dan wel bewust en
gecontroleerd. Sla dat gebakje dus niet onnadenkend en ongemerkt achterover,
maar zorg er vooral voor dat je er echt van geniet. Hij wijst zijn studenten er
ook nog op dat ook het weerstaan van een begeerte een zeker genot met zich mee
kan brengen. Het is tenslotte best een prettig gevoel om te weten dat je de
verleiding van dat gebakje hebt weten te weerstaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten