De kerstperiode staat voor velen synoniem aan gezelligheid, lichtjes en samenzijn. Voor u waarschijnlijk ook, maar wees eens eerlijk is dat echt zo? Of is het misschien de commerciële en sociale druk die u dat laat zeggen? Zijn de feestdagen niet juist vooral een bron van stress? Familiebijeenkomsten kunnen onderhuidse spanningen blootleggen, de druk om ‘perfecte’ maaltijden te bereiden is hoog, en de consumptie van eten, drank en cadeaus lijkt soms meer op een verplichting dan op genot. Voor veel mensen is kerst daarom allang geen rustige periode meer. Het is een opeenstapeling van drukke winkels en verplichtingen. Familiebijeenkomsten waarin oude spanningen onder de oppervlakte blijven borrelen. Overvolle winkels. Te veel eten, te veel drank. En daarbovenop de druk om het vooral gezellig te maken. Tegelijkertijd kunnen de feestdagen voor wie alleen is, of wie een dierbare mist, juist een pijnlijke herinnering zijn aan wat er niet (meer) is. Het stoïcijnse denken helpt ons om deze eenzaamheid en chaos niet alleen te verdragen, maar er zelfs kracht uit te putten. Misschien dat u er dan eens een echt gezellige tijd van kunt maken.
Laat u om te beginnen niet beïnvloeden door de commerciële druk en de verwachtingen van anderen, maar maak uw eigen keuzes. U bepaalt zelf wat u plezierig vindt en niet de commercie of uw familie en vrienden. Dat betekent niet dat u geen feest mag vieren. Stoïcisme roept vaak het beeld op van kille zelfbeheersing of een ascetisch leven zonder plezier. Dat beeld klopt helemaal niet. De klassieke stoïcijnen genoten van eten, vriendschap, schoonheid en zeker ook van de meer sensuele genoegens, maar ze waarschuwden wel voor overdaad en verlies van maat. Niet omdat luxe slecht is, maar omdat ze zagen wat het met mensen doet wanneer genot de regie overneemt. Modern stoïcisme draait om een paar eenvoudige ideeën. U richt uw aandacht op wat binnen uw invloed ligt. U accepteert wat daarbuiten valt. En u probeert met verstand en karakter te reageren in plaats van impulsief. Het gaat niet om het wegdrukken van emoties, maar om het voorkomen dat ze u meesleuren. Niet om streng zijn voor uzelf, maar om leven met maat en helderheid. Precies dat maakt het toepasbaar tijdens de feestdagen.
Kerst brengt mensen samen. Dat klinkt warm, maar het betekent ook dat oude rollen en irritaties al dan niet onder invloed van drank weer opduiken. Die ene opmerking van een schoonouder. Die irritatie uit het verleden. Dat gevoel van niet gehoord worden. Of de stille competitie over wie het ‘beter voor elkaar heeft’. Een stoïcijn zou hier eerst de vraag stellen: ‘Heb ik hier controle over?’ U heeft geen controle over wat anderen zeggen, vinden of suggereren. Wel over hoe u reageert. Of u meegaat in de emotie of een stap terug doet. Dat betekent soms bewust zwijgen. Soms het gesprek verleggen. En soms simpelweg accepteren dat niet elke familierelatie warm of harmonieus hoeft te zijn. Acceptatie is geen zwakte. Het is stoppen met vechten tegen wat nu eenmaal zo is.
Drukke winkels, volle agenda’s en eindeloze to-do-lijsten horen bij december. Stoïcisme betekent hier niet dat u alles moet schrappen, maar dat u bewust pauzes inbouwt. Even ademhalen. Even niets. Dat kan zo simpel zijn als een korte wandeling. Of een moment stilte voordat u aan tafel gaat. Kleine momenten waarin u uzelf herinnert: ‘ik hoef niet alles tegelijk te dragen’. De feestdagen staan bol van overvloed. Lange tafels, meerdere gangen, glazen die steeds opnieuw worden bijgevuld. Het hoort erbij, zeggen we dan. En tot op zekere hoogte is dat ook zo. Maar het stoïcisme pleit voor maat. Niet voor onthouding, maar voor bewust genieten. De vraag is niet of u mag eten of drinken, maar of u nog zelf kiest, of al op de automatische piloot zit. Een modern stoïcijn geniet van goed eten, maar stopt wanneer verzadiging plaatsmaakt voor loomheid. Hij drinkt een glas wijn omdat het smaakt, niet omdat het ongemak wegdrukt of omdat iedereen het doet. Overdaad maakt zelden gelukkiger. Vaak maakt het alleen doffer.
Kerst moet gezellig zijn. Warm. Bijzonder. Dat idee alleen al kan stress veroorzaken. Alles moet kloppen. Het menu, de sfeer, de cadeaus. En als dat niet lukt, voelt het als falen. Stoïcisme nodigt uit om verwachtingen te herzien. U kunt uw best doen, maar u kunt geen perfect resultaat afdwingen. Een gerecht kan mislukken. Een gesprek kan stroef lopen. Dat zegt niets over uw waarde of inzet.
Doe wat binnen uw vermogen ligt. Laat de rest los. Epictetus zei het al: 'Geluk hangt niet af van wat er gebeurt, maar van hoe we ermee omgaan’.
Het kan geen kwaad om u tot slot nog een paar praktische tips om de Kerst te overleven mee te geven:
1. Focus op wat u kunt beïnvloeden
Kerstmis brengt vaak verwachtingen met zich mee: het perfecte diner, de ideale cadeaus en harmonieuze familiebijeenkomsten. Maar veel hiervan ligt buiten onze controle. Stoïcijnen zouden adviseren: richt uw energie op wat u wél kunt sturen. Dat betekent bijvoorbeeld:
Realistische planning: Accepteer dat niet alles perfect hoeft te zijn. Een eenvoudige maaltijd met aandacht is beter dan een overdadig feest met stress.
Grenzen stellen: Voel u vrij om ‘nee’ te zeggen tegen verplichtingen die u energie kosten. Kies bewust waar u uw tijd en aandacht aan besteedt.
Accepteer wat buiten uw controle ligt: De stoïcijnen leren ons dat we alleen invloed hebben op onze eigen gedachten en acties, niet op externe omstandigheden. Stress en eenzaamheid zijn soms een feit, maar de manier waarop we ermee omgaan, is een keuze. Marcus Aurelius schreef: “Je hebt macht over je geest, niet over externe gebeurtenissen. Realiseer je dit, en je zult sterk zijn.” Dit betekent niet dat u uw gevoelens moet onderdrukken, maar wel dat u ze kunt erkennen zonder u erdoor te laten overweldigen. Eenzaamheid en stress horen bij het menselijk bestaan, het is een emotie, geen vonnis.
2. Matigheid in genot
Stoïcijnen waarderen genot, maar waarschuwen voor overdaad. Tijdens de feestdagen kunt u hieraan denken door:
Bewust te eten en drinken: Geniet van lekkernijen, maar laat u niet meeslepen door de ‘vreetcultuur’. U hoeft heus niet sober te zijn maar luister naar uw lichaam.
Cadeaus met betekenis: In plaats van dure geschenken, kies voor attenties die echt waarde toevoegen voor de ontvanger. Een persoonlijk gesprek, een zelfgemaakt cadeau of een gedeelde ervaring kan meer betekenen dan iets materieels.
3. Omgaan met familiedynamiek
Familiebijeenkomsten kunnen spanningen opleveren. Stoïcijnen benadrukken het belang van uw eigen reacties:
Accepteer verschillen: Niet iedereen hoeft het met u eens te zijn. Focus op wat u zelf bijdraagt aan de sfeer.
Wees empathisch: Probeer te begrijpen waar anderen vandaan komen, zonder uw eigen grenzen uit het oog te verliezen.
4. Tijd voor reflectie
De kerstperiode is ook een goed moment om terug te blikken op het afgelopen jaar en na te denken over uw waarden. Vraag uzelf af:
Wat was echt belangrijk voor me dit jaar?
Waar ben ik dankbaar voor? Zelfs in chaos en eenzaamheid zijn er vaak kleine dingen waarvoor u dankbaar kunt zijn: een warm huis, een goed boek, of de mogelijkheid om te reflecteren. Maak elke dag een korte lijst van drie dingen waar u dankbaar voor bent. Dit helpt om u focus te verleggen van wat ontbreekt naar wat er wel is.
Hoe kan ik het komende jaar meer in lijn leven met mijn waarden?
Welke herinneringen wil ik koesteren? Voor wie een dierbare mist, kunnen de feestdagen extra pijnlijk zijn. Het stoïcijnse idee van memento mori (gedenk dat je sterfelijk bent) leert ons dat verlies onvermijdelijk is, maar dat herinneringen waardevol blijven. U kunt een ritueel creëren om uw dierbare te eren: een kaars aansteken, een speciaal gerecht bereiden, of een brief schrijven met wat u hen zou willen vertellen. Epictetus zei: “Hij die zijn verlies heeft aanvaard, heeft het overwonnen.” Dit betekent niet dat u het gemis moet vergeten, maar dat u het een plaats kunt geven in uw leven.
5. Zorg voor uzelf
Tussen alle drukte door is het essentieel om tijd voor uzelf te nemen. Dat kan betekenen:
Een dagelijkse wandeling in de natuur.
Stoïcijnen benadrukken dat we deel uitmaken van een groter geheel, zelfs als we ons alleen voelen. Dit betekent niet dat u uw stress of eenzaamheid moet negeren, maar wel dat u actief kunt zoeken naar verbinding op manieren die bij u passen.
Even alleen zijn met een boek of muziek.
Meditatie of ademhalingsoefeningen om tot rust te komen.
Wees mild voor uzelf. Het stoïcisme is geen oproep tot emotieloosheid, maar tot veerkracht. Als u zich eenzaam of gestrest voelt, geef u dan toestemming om dat te ervaren. U hoeft niet ‘perfect’ te zijn. Zoals Seneca schreef: “Zacht zijn voor jezelf is geen zwakte, maar een daad van wijsheid.”
Vanuit modern stoïcisme gezien zijn de feestdagen geen obstakel, maar een oefening. Een oefening in geduld, maat en aandacht. In het loslaten van controle. In genieten zonder doorschieten. Niet alles zal prettig zijn. Dat hoeft ook niet. Wat telt, is hoe u zich verhoudt tot wat zich aandient. Misschien is dat wel de kern van een stoïcijnse kerst: minder streven naar perfecte gezelligheid, meer rust in hoe u aanwezig bent. En soms is dat al meer dan genoeg.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten