ZIJN STOÏCIJNEN ASCETISCH?

Veel mensen denken dat een leven als stoïcijn betekent dat je sober en spaarzaam in een klein koud kamertje deugdzaam moet zitten wezen. Stoïcisme wordt vaak gezien als een strenge en sobere filosofie waarbij je de geneugten van het leven wel kan vergeten. Het heersende beeld van een stoïcijn heeft iets van een monnik of kluizenaar die ergens ver weg van de roerselen van de maatschappij zijn filosofie zit te bedrijven. Hoewel ik me dit wat sombere beeld wel kan voorstellen is gelukkig niets minder waar. Het lijkt mij helemaal niets om niet langer te kunnen genieten van een glaasje wijn met een brokje Franse blauwader kaas, om over de meer sensuele genoegens nog maar te zwijgen.

Stoïcisme heeft niets met ascetisme te maken en een stoïcijn is geen monnik. Stoïcijnen zien helemaal niets in het in een hoekje wegkwijnen ter voorbereiding op een beter transcedent leven in één of ander hiernamaals. Voor een stoïcijn bestaat er maar één werkelijkheid en dat is de werkelijkheid waar je je nu midden in bevindt. Als mens moeten we ons potentieel dan ook op de plek waar we ons nu bevinden en zonder enig uitstel zien te verwerkelijken. Het is ons lot om in deze wereld zoals die zich hier en nu aan ons voordoet te leven. Ongeacht de omstandigheden. Er is geen ontkomen aan. Mentaal en spiritueel zijn we met handen en voeten aan deze wereld gebonden. Het is zinloos om te proberen via gebeden, dagdromen of mystieke rituelen eraan te ontsnappen. We kunnen niets anders dan alles wat deze wereld ons brengt aan ellende, vreugde en sensualiteit accepteren. Een stoïcijn zal de diversiteit van alles wat het leven hem toewerpt accepteren en zich van niets afkeren.

Stoïcijnse ethiek gaat niet over het verdelen van de wereld in goede en slechte dingen. Voor een stoïcijn bestaat er buiten het menselijk oordeelsvermogen niet zoiets als goed of slecht. De wereld is zoals die is, goed of slecht bestaat niet. Alle fysieke objecten, alle omstandigheden en alle gebeurtenissen zijn absoluut neutraal. Dat geldt ook voor de dingen die een asceet verwerpt, zoals comfort, seks, materiele bezittingen en zo. Niets daarvan is intrinsiek slecht. Het zijn neutrale grondstoffen. Alleen de manier waarop mensen ermee omgaan, bepaalt of iets goed of slecht is. Voor een stoïcijn gaat het er dus niet om wat er op je pad komt, maar hoe je er mee omgaat.

Het stoïcijns pantheïsme accepteert de wereld zoals die is met alles erop en eraan. In tegenstelling tot de asceet en de monnik zijn er geen onderdelen van de wereld die als slecht worden verworpen. Alles wordt aanvaard, ook de onderdelen van het universum die niet gekend en begrepen kunnen worden. Het universum wordt gezien als een soort alles omvattend bewustzijn. Dit betekent niet dat dit universum in religieuze zin wordt aanbeden. De stoïcijnse ethiek en levenswijze heeft betrekking op alles wat de natuur ons te bieden heeft en niet op een afgebakend stukje dat als goed wordt aangemerkt. Het heet zowel betekenis voor een kluizenaar als voor een keizer in zijn paleis.

Het al dan niet leiden van een teruggetrokken eenvoudig leven ver van de wereldse onrust is voor de stoïcijnse ethiek volstrekt onbelangrijk. Het kan en is niet verboden of zo, maar het is niet beter dan een leven midden in de maatschappij met alle daarbij horende onrust. Voor een stoïcijn is alleen het morele oordeel van belang. De externe materiele wereld en alles wat daarin gebeurt, ligt volledig buiten onze macht, het enige waar we wel invloed op hebben is onze interne reactie op die wereld. De manier waarop we tegen die buitenwereld aankijken is wat van belang is. Al het andere doet er niet toe en is onbelangrijk.

Een stoïcijn hoeft dus zeker niet af te zien van wat als de goede dingen van het leven wordt aangemerkt. Het gaat er om hoe hij met die dingen omgaat en hoe hij die dingen beoordeelt en niet of hij die dingen wel of niet heeft. Hij zal er waarschijnlijk wel anders mee omgaan dan de gemiddelde mens, maar hij zal er zeker niet van af zien als hij die zaken op zijn pad aantreft. Na dit gezegd te hebben gaat deze stoïcijn in opleiding maar eens kijken of er nog een flesje wijn opengetrokken kan worden. En misschien zwerft er ook nog ergens een stukje Camembert rond.