Willen de Amerikanen werkelijk geleid worden door mensen die
egoïsme en het nastreven van eigenbelang willen promoten. Mensen die denken dat
solidariteit en mededogen slecht zijn en moeten worden bestreden. Als je de invloed
van de Amerikaanse filosofe Ayn Rand (1905-1982) op de Republikeinse aanhang
bekijkt zou je het haast gaan geloven.
Ayn Rand is de grondlegster van het zogenaamde objectivisme
en schrijfster van het boek ‘Atlas Shrugged’. Dit boek is in een onderzoek van
Time Magzine door Amerikaanse lezers, na de bijbel, als belangrijkste boek van
de twintigste eeuw betiteld. In Europa is deze pleitbezorgster van het egoïsme
zo goed als onbekend, maar aan de andere kant van de Atlantische Oceaan wordt
zij alom geroemd. Ze heeft haar theorie van het objectivisme neergelegd in het
boek ‘De deugd van het egoïsme’ (‘The virtue of selfishness’). Ook dit
boek behoort volgens Time Magazine tot de meest invloedrijke boeken in de
Verenigde Staten. Onder meer Alan Greenspan, voormalig voorzitter van de Board
of Governors van de Federal Reserve system ("Fed”) en de oud presidenten
Reagan en Bush waren aanhangers van haar gedachtegoed. De huidige republikeinse
vicepresidentskandidaat Paul Ryan verplicht zelfs al zijn medewerkers haar
boeken te bestuderen.
Ayn Rand gelooft niet dat we allemaal van nature egoïstisch
zijn, maar ze vindt dat we dat wel zouden moeten zijn. Altruïsme is volgens
haar niet alleen onwenselijk, maar zelfs immoreel. Volgens haar is mededogen
met andere mensen een masochistische ondeugd die ten koste van alles bestreden
moet worden. Een sociaal voelend persoon zou zich verlagen tot een slaaf van de
minder bedeelden en daardoor zich zelf en de maatschappij schaden. Ze verwoordt
het zelf als volgt: “I consider altruism as evil… It is immoral … because
you are asked to love everybody indiscriminately… to love them regardless of
whether they have any value”. Voor haar heeft blijkbaar
het grootste deel van het menselijke ras geen waarde. Ze beschouwt: “the vast majority of
human beings as mediocre, stupid, and irrational”. Ethiek en altruïsme moeten
worden teruggebracht tot een simpele ruilhandel: “the principle of trade
is the only rational ethical principle for all human relationships. Love,
friendship, respect and admiration are just a payment given in exchange
for personal, selfish pleasure”. De menselijke
waardigheid (vriendschap, liefde, onderlinge bijstand) wordt zo teruggebracht
tot een handelsobject waarvoor betaald moet worden.
Haar ideeën bieden een
ideologische en theoretische ondersteuning voor iedereen die vindt dat noch de
regering, noch iemand anders zich zou moeten bekommeren om de armen, zieken of
ouderen. Of
zoals Mitt Romney het onlangs in zijn beroemde ‘47%’ speech zei: ”My job is not
to worry about those people”. Ook vormt het
een filosofische excuus voor de epidemie van narcisme die zich vanuit Amerika
over de wereld lijkt te verspreiden.
Rand is van mening dat het ultieme
doel van ieder mens ligt in het nastreven van zijn eigen geluk. Op dit punt is
de Stoa het volledig met haar eens. Maar daar houdt de overeenkomst met het
stoïcisme ook wel op. Het najagen van persoonlijk genot is volgens Rand
het meest natuurlijke uitgangspunt voor de mens. Volgens de Stoa geldt dat
alleen voor dieren en jonge kinderen, niet voor volwassen ontwikkelde mensen.
De oorspronkelijkste drift in ons is die naar zelfbehoud, en op grond daarvan
maken we een eerste onderscheid tussen goed (voor ons) en slecht (voor ons).
Maar de mens is een sociaal dier dat andere mensen nodig heeft om te overleven.
In de loop van ons leven ontwikkelt zich het besef dat niet alleen maar aan
zelfbehoud moet worden gedacht. Ook het welzijn van al onze soortgenoten is
belangrijk. Een stoïcijn wordt dan ook geacht bij alles wat hij doet te denken
aan wat goed is voor de hele mensheid. Dit wordt gezien als een natuurlijk
bestanddeel van het leven in de menselijke gemeenschap. Ook uit
wetenschappelijk onderzoek blijkt dat altruïsme en een empathische houding
tegenover onze mede mens veel eerder tot geluk leidt dan het egoïsme van
mevrouw Rand. Zo blijkt uit een recent onderzoek van, onder andere, psychologe Barbara Fredrickson dat het helpen en bijstaan van anderen positieve
gevoelens opwekken die mensen gelukkig maken.
Hoe weerzinwekkend haar ideeën ons ook in de oren mogen
klinken, mevrouw Rand kan niet zomaar als een vreemd en onbelangrijk randverschijnsel
van de filosofie terzijde worden geschoven. Ze is buitengewoon invloedrijk en
haar gedachtegoed van egoïsme en narcisme verspreidt zich als een ware epidemie
over de wereld. Een epidemie waarop een antwoord gevonden moet worden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten