De deugden: wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid

 Vraagt u zich weleens af wat het doel van uw leven is, waar draait het voor u om. Veel mensen zullen zeggen dat ze vooral een gelukkig leven willen leiden. Ze willen een partner, kinderen, een goede baan en al die luxe die een hoog inkomen met zich meebrengt. Om al dat soort dingen te verkrijgen moeten vaak wel de nodige ontberingen worden geleden. U moet studeren, overwerken en concurreren met uw collega’s om die ene functie te kunnen krijgen. U bent altijd druk en voor u het weet is uw leven volledig besteed aan allerlei bezigheden terwijl het beloofde geluk altijd een stip achter de horizon is gebleven. Waarschijnlijk denkt u ook dat geluk gelijkstaat aan het u prettig voelen. Helaas, u staat opnieuw een teleurstelling te wachten als u denkt dat geluk het direct en continu hebben van plezierige gevoelens is. U kunt een levenslang proberen die gevoelens na te streven, maar zult al gauw tot de ontdekking komen dat die prettige gevoelens van korte duur zijn en steeds moeilijker verkregen kunnen worden. Pas als u een stap terug kunt doen en al uw ervaringen in het perspectief van uw leven kunt zetten, kunt u een idee krijgen over wat nodig is om een bloeiend en vervuld leven te krijgen. De stoïcijnen noemden een dergelijk blijvend levensgeluk ‘eudaimonia’. Voor de stoïcijnen was deze ‘eudaimonia’ het doel van hun leven. ‘Eudaimonia’ is niet een gevoel, het is een manier van zijn. Het is de situatie waarin u uw best mogelijke leven leidt, waarin u de best mogelijke versie van uzelf bent. Om dat mogelijk te maken moet u in overeenstemming met uw deugden leven. U moet leven in overeenstemming met de dingen die voor u het belangrijkst zijn.

Het stoïcisme is een filosofie die al meer dan 2300 jaar standhoudt en had daar heel duidelijke ideeën over. Centraal in deze levensfilosofie staan vier deugden: wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid. Ze worden ook wel de vier kardinale deugden genoemd. De hoofddeugden waar alle andere deugden van kunnen worden afgeleid. Deze deugden worden gezien als de fundamenten voor een gelukkig en vervuld leven, ongeacht de uitdagingen die het leven ons toewerpt. De antieke filosofen vonden deze deugden zo bijzonder omdat ze onder alle omstandigheden goed waren. Andere doorgaans als goed aangemerkte karaktereigenschappen zijn alleen onder bepaalde omstandigheden goed. Rijkdom is meestal beter dan armoede, maar als je je rijkdom gebruikt om drugs te kopen of om een huurmoordenaar in te huren verwordt die rijkdom al gauw tot iets slechts. Slimheid is beter dan domheid, maar niet als je je slimheid gebruikt om andere mensen te bedriegen. Een sterk gestel en goede gezondheid wordt een stuk minder prettig als een dictator overweegt u daarom te selecteren als lid van een van zijn doodseskaders. Deze wenselijke maar volgens de stoïcijnen niet echt belangrijke dingen zijn alleen maar goed als je ook weet hoe je er mee om moet gaan. Je hebt wijsheid, rechtvaardigheid, matigheid en moed nodig om in deze ingewikkelde wereld te weten wat je moet doen. In tegenstelling tot de andere doorgaans als goed aangemerkte zaken zijn ze altijd en onder alle omstandigheden goed. De hoofddeugden zijn absoluut en dus altijd goed, terwijl de meeste andere dingen relatief en dus alleen onder bepaalde omstandigheden goed zijn.

Met deze vier kardinale deugden lijken we trouwens echt iets fundamenteels in de menselijke ethiek op het spoor te zijn. Uit modern onderzoek blijkt namelijk dat deze karaktertrekken in alle culturen en samenlevingen als belangrijk worden beschouwd. Ook in religieuze tradities als het christendom, boeddhisme, hindoeïsme, taoïsme en confucianisme komen deze deugden telkens weer naar voren. Zelfs in onze moderne tijd waarin het cultureel relativisme de boventoon voert, blijken de klassieke deugden nog steeds overal ter wereld in ere te worden gehouden. Het feit dat in verschillende historische tijdperken en in verschillende culturele en religieuze tradities een soortgelijk pakket aan deugden tot ontwikkeling is gekomen, wijst erop dat deze voor de mens als een rationeel en sociaal wezen van groot belang zijn. Ik vermoed zelfs dat deze deugden een biologische oorsprong hebben omdat ook bij andere sociale dieren en dan vooral bij mensapen, soortgelijke karaktertrekken een rol lijken te spelen. De Stoa legt de nadruk op het ontwikkelen van deze vier hoofddeugden als de weg naar een goed en gelukkig leven. Laten we ze  eens wat van dichterbij bekijken.

Wijsheid (Sophia)

Wijsheid, of 'Sophia' in het Grieks, wordt door de stoïcijnen beschouwd als de belangrijkste deugd. Het is de kennis van wat goed, slecht en neutraal is, en het vermogen om juiste oordelen te vellen. Wijsheid stelt een persoon in staat om rationele beslissingen te nemen en een leven te leiden in overeenstemming met de natuur. De stoïcijnen geloven dat een wijs persoon begrijpt wat echt waardevol is in het leven en wat slechts oppervlakkig is. Dit inzicht helpt om passies en irrationele emoties te beheersen, wat leidt tot innerlijke rust en stabiliteit. Wijsheid is voor de stoïcijnen dan ook de sleutel tot het begrijpen van de wereld om ons heen en onze plaats daarin. Het gaat om het ontwikkelen van een goed oordeel en het vermogen om kritisch na te denken over wat werkelijk belangrijk is. De wijze Stoïcijn streeft ernaar kennis te vergaren over onderwerpen als de natuur, ethiek en logica om zo rationele beslissingen te kunnen nemen in overeenstemming met de natuur.

Moed (Andreia)

Moed, of 'Andreia', is het vermogen om standvastig en vastberaden te blijven in het aangezicht van moeilijkheden, gevaren of angst. Voor de stoïcijnen betekent moed niet alleen fysieke dapperheid, maar ook doorzettingsvermogen en morele moed: de kracht om het juiste te doen, zelfs als dat moeilijk is of persoonlijke opofferingen vereist. Moed is essentieel om de andere deugden te handhaven en te praktiseren, omdat het helpt om trouw te blijven aan uw principes en overtuigingen, ongeacht externe omstandigheden. Moed is voor de stoïcijnen daarom niet de afwezigheid van angst, maar de kracht om te handelen ondanks angst. Voor stoïcijnen betekent moed dat we vasthouden aan onze principes, zelfs in moeilijke situaties. We durven op te komen voor wat we geloven, onze angsten te confronteren en tegenslag te doorstaan met standvastigheid.

Rechtvaardigheid (Dikaiosyne)

Rechtvaardigheid, of 'Dikaiosyne', verwijst naar het respecteren van de rechten van anderen en het streven naar eerlijkheid en gelijkheid in alle interacties. Voor de stoïcijnen is rechtvaardigheid een sociale deugd die ons aanspoort om ons te gedragen op een manier die bevorderlijk is voor het welzijn van de gemeenschap. Het betekent eerlijkheid, integriteit, vriendelijkheid en respect voor de wet. Een rechtvaardig persoon streeft ernaar om anderen mild en eerlijk te behandelen en bij te dragen aan een rechtvaardige samenleving. Rechtvaardigheid is daarom het handelen in overeenstemming met wat eerlijk en juist is. Het gaat om het respecteren van de rechten en waardigheid van anderen, eerlijk en onpartijdig zijn in onze beoordelingen en onze plichten jegens de samenleving vervullen. Rechtvaardigheid is de basis voor een harmonieuze samenleving waarin iedereen vriendelijk en met respect wordt behandeld.

Matigheid (Sophrosyne)

Matigheid, of 'Sophrosyne', is de deugd van zelfbeheersing en gematigdheid. Het gaat om het beheersen van verlangens en emoties om een gebalanceerd en harmonieus leven te leiden. Voor de stoïcijnen is matigheid cruciaal omdat het helpt om excessen te vermijden en een leven te leiden dat in overeenstemming is met de natuur en de rede. Het stelt een persoon in staat om rationeel te handelen, zonder overmatige gehechtheid aan materiële zaken of genotzuchtige impulsen. Het gaat om het vinden van een balans in onze verlangens en behoeften, en om het niet toegeven aan impulsen of destructief gedrag. De Stoïcijn oefent matigheid in alle aspecten van het leven, van eten en drinken tot het omgaan met roem en rijkdom.

De stoïcijnse deugden van wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid vormen samen een fundamenteel kader voor ethisch gedrag en persoonlijke ontwikkeling. Deze vier deugden zijn niet op zichzelf staande waarden, maar nauw met elkaar verbonden. Wijsheid leidt ons tot rechtvaardig handelen, moed geeft ons de kracht om onze principes te verdedigen, en matigheid helpt ons om onze verlangens in toom te houden. Door deze deugden te ontwikkelen, creëren we een stevig fundament voor een leven van geestelijke vrijheid, innerlijke rust, geluk en harmonieuze relaties met anderen, ongeacht de grillen van het lot. Deze tijdloze principes bieden nog steeds waardevolle inzichten voor het moderne leven, waarin ze een tegenwicht vormen voor de hectiek en oppervlakkigheid van de hedendaagse samenleving. Ze bieden ons een praktische gids om te navigeren door de complexiteit van het leven en om een positieve impact te hebben op onszelf en de wereld om ons heen. Door wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid te cultiveren, kunnen we een leven leiden dat zinvol, ethisch en vervullend is.

De Stoïcijnse Trichotomie van Controle: Wat kunt u beïnvloeden en wat niet?

 Bij het voorkomen van passies speelt de zogenaamde trichotomie van controle een hoofdrol. Die Trichotomie van controle is een van de kernprincipes van het stoïcisme en is een concept dat mensen helpt om onderscheid te maken tussen wat ze wel en niet kunnen beheersen. Laten we daarom onderzoeken wat de stoïcijnse trichotomie van controle inhoudt, waarom het belangrijk is, en hoe het kan bijdragen aan een evenwichtiger en rustiger leven.

De trichotomie van controle verdeelt alles wat u kan overkomen in drie categorieën:

1. Dingen die volledig binnen uw controle liggen. Dit zijn de dingen waar u directe invloed op hebt, zoals uw gedachten, acties en reacties op externe gebeurtenissen.

2. Dingen die gedeeltelijk binnen uw controle liggen. Dit zijn de dingen waar u enige mate van invloed op hebt, zoals uw houding tegenover gebeurtenissen, uw interpretatie van ervaringen, en uw keuze om al dan niet te reageren op bepaalde situaties.

3. Dingen die volledig buiten uw controle liggen. Dit zijn de dingen waar u geen directe invloed op hebt, zoals het weer, de acties van anderen, of de uitkomst van gebeurtenissen.

Dit blijft allemaal nog een beetje abstract. Laten we daarom deze categorieën wat van dichterbij bekijken. De dingen die volledig binnen uw controle liggen, omvatten uw eigen gedachten, overtuigingen, verlangens, en acties. Volgens de stoïcijnen hebben we de volledige macht over hoe we reageren op gebeurtenissen, hoe we denken, en welke waarden we aanhouden. Dit zijn interne zaken, het is wat zich in ons hoofd afspeelt. Interne zaken vallen volledig binnen onze controle en het is hierop dat we volgens de stoïcijnen onze focus zouden moeten leggen. Door bewust te kiezen hoe we reageren op situaties, kunnen we innerlijke rust en consistentie bereiken, ongeacht externe omstandigheden.

Bij dingen die deels binnen uw controle liggen en deels niet, moet u denken aan uw gezondheid, uw relaties, en uw reputatie. We kunnen bijvoorbeeld maatregelen nemen om gezond te blijven door goed te eten en te bewegen, maar we kunnen niet alle factoren beïnvloeden die onze gezondheid beïnvloeden, zoals genetica of onvoorziene ziektes. De stoïcijnse benadering stelt dat we ons moeten concentreren op het deel dat we kunnen controleren en de rest moeten accepteren zoals het komt. Dit houdt in dat u uw acties zorgvuldig moet kiezen, maar zonder u te hechten aan de uitkomst die buiten uw controle ligt.

En dan zijn er tenslotte nog de dingen waarover u helemaal geen controle heeft. U moet dan denken aan het weer, wat er in het verleden gebeurd is, de handelingen en meningen van anderen, of de dood. Het proberen te beheersen of te veranderen van deze zaken leidt alleen maar tot frustratie en stress. De stoïcijnen willen u helpen om te leren om deze zaken te accepteren en uw energie niet te verspillen aan pogingen om het onvermijdelijke te beïnvloeden.

Het is dus belangrijk om u te focussen op de dingen die u kunt controleren en u niet te verzetten tegen de dingen die u niet kunt controleren. Door uw energie te richten op wat u kunt beïnvloeden, kunt u meer rust en gemoedsrust bereiken in het leven. De trichotomie van controle helpt u zo om uw leven bewuster en gerichter te leiden. Door te erkennen wat u wel en niet kunt beïnvloeden, kunt u:

- Stress verminderen: Door u niet druk te maken over dingen die buiten uw controle liggen, kunt u onnodige stress vermijden.

- Efficiënter handelen: U kunt uw energie richten op de zaken die u echt kunt beïnvloeden, wat leidt tot effectievere en betekenisvollere inspanningen.

- Innerlijke rust vinden: Acceptatie van het oncontroleerbare geeft u een gevoel van vrede en acceptatie, wat bijdraagt aan een stabiele en kalme geestestoestand.

Dit klinkt allemaal mooi en aardig, maar blijft misschien nog een beetje theoretisch. Toch is stoïcisme vooral een praktische filosofie, laten we daarom ook eens kijken hoe het toepassen van de trichotomie van controle u in het dagelijks leven kan helpen. Het begint met bewustwording van de trichotomie. Hier zijn enkele stappen om dit te oefenen:

• Identificeer en categoriseer. Maak een lijst van de dingen die u kunt controleren en de dingen die u niet kunt controleren. Dit kan u helpen om uw focus te richten op wat belangrijk is en uw energie niet te verspillen aan zaken waar u geen invloed op hebt. Neem een moment om na te denken over een situatie die u zorgen baart. Bepaal welke aspecten ervan binnen uw controle liggen en welke niet.

• Focus op uw reactie. Kies ervoor om op een constructieve manier te reageren op uitdagende situaties. U kunt niet altijd controleren wat er met u gebeurt, maar u kunt wel controleren hoe u erop reageert. Richt uw aandacht op hoe u kunt reageren op de aspecten die binnen uw controle liggen. Wat kunt u doen om de situatie te verbeteren of er beter mee om te gaan?

• Oefen acceptatie. Accepteer de aspecten die buiten uw controle liggen. Dit betekent niet dat u onverschillig bent, maar dat u erkent dat sommige dingen nu eenmaal zijn zoals ze zijn.

• Herinner uzelf eraan dat u niet verantwoordelijk bent voor de acties van anderen of de uitkomst van gebeurtenissen. U kunt alleen uw eigen acties en reacties controleren.

• Concentreer u op het cultiveren van positieve gedachten en gevoelens. Uw gedachten hebben een krachtige invloed op uw stemming en gedrag. En het mooie is dat u uw gedachten volledig onder controle hebt.

• Wees blij met de dingen die u wel kunt controleren. Dit kan u helpen om uw perspectief te vergroten en u gelukkiger te voelen.

Door dit consequent vol te houden biedt de stoïcijnse trichotomie van controle u een praktisch en krachtig kader om met de uitdagingen van het leven om te gaan. Door onderscheid te maken tussen wat u wel en niet kan beheersen, kunt u uw mentale en emotionele energie beter beheren, wat leidt tot een leven van meer voldoening en innerlijke rust. De trichotomie van controle is een tijdloze wijsheid die u herinnert aan de kracht van uw eigen gedachten en keuzes, en u aanmoedigt om met moed en kalmte door het leven te gaan.

Slechte emoties bestaan niet: De patheia en eupatheia

 Laten we eens kijken waar het in het stoïcisme nu precies om draait. Wat zijn de belangrijkste leerstellingen die deze levensfilosofie zo bijzonder maken? Om daar achter te komen is de stoïcijnse emotieleer een goed startpunt. Een geslaagd en vooral gelukkig leven draait voor een belangrijk deel om de manier waarop u met emoties omgaat. Stoïcijnen maken daarbij een onderscheid tussen goede en slechte emoties, maar beweren tegelijkertijd dat er geen slechte emoties bestaan. U zult wel denken: ‘dat slaat absoluut nergens op’, maar u zult er achter komen dat de stoïcijnse emotieleer bij nadere beschouwing zo gek nog niet is.

In het dagelijks spraakgebruik betekent stoïcijns zoiets als onbewogen en ongevoelig. U zou daaruit de indruk kunnen krijgen dat stoïcijnen emoties als iets slechts beschouwen. Is dat werkelijk zo? Zijn stoïcijnen echt van die kille gevoelloze types? Emoties worden tenslotte vaak gezien als iets menselijks. Ieder mens wordt wel eens boos, blij of verliefd. Emoties geven kleur aan het leven en maken het leven de moeite waard. Een leven zonder liefde, blijdschap of lust zou een mens tot een soort biologische robot maken. Tegenwoordig worden we opgeroepen om onze emoties niet weg te stoppen. We moeten luisteren naar ons lichaam en onze gevoelens, dat zou goed voor ons zijn en ons leven beter en voller maken. Een leven zonder gevoelens zoals de Stoa lijkt aan te prijzen moet dan haast wel saai en kleurloos zijn. Emoties zoals wij die kennen zijn echter niet hetzelfde als de emoties waar de Stoa het over heeft. De Stoa heeft een heel eigen emotieleer die behoorlijk afwijkt van de hedendaagse voorstelling van menselijke gevoelens.

Stoïcijnen maken onderscheid tussen rationele emoties, de zogenaamde ‘eupatheia, en irrationele emoties de ‘patheia’. De stoïcijnen streefden ernaar om patheia te elimineren en eupatheia te cultiveren, om zo een toestand van innerlijke rust en harmonie te bereiken. Een emotie is bij de stoïcijnen een bepaald soort streving of impuls die van het  zogenaamde ‘hegemonikon’ afkomstig is. Het ‘hegemonikon’ is te vergelijken met wat wij het bewustzijn noemen. Hier vindt ons denken plaats, dit is de plek waar onze rede zetelt. Het ‘hegemonikon’ is vergelijkbaar met ons idee van het zelfbewustzijn. Vanuit het ‘hegemonikon’ komen alle impulsen tot handelen en denken. Volgens de stoïcijnen is het dit ‘hegemonikon’ dat moet instemmen met de door de zintuigen en het primitievere deel van onze hersenen, soms wel het reptielenbrein genoemd, aan hem voorgelegde pre-emoties. Een pre-emotie ontstaat nadat een indruk uit de buitenwereld of een herinnering in het primitieve reptielenbrein komt. Het reptielenbrein plakt hier automatisch en onmiddellijk een eerste pre-emotie op. Het labelt iets als goed of slecht. Die pre-emotie blijft in eerste instantie onbewust. Vervolgens dringt de indruk door tot ons zelfbewustzijn, ons mensenbrein of zoals de stoïcijnen het noemen ons ‘hegemonikon’. Dit ‘hegemonikon’ geeft vervolgens een waardeoordeel over de indruk en het stemt al dan niet in met de daaraan verbonden pre-emotie, waarna onze pre-emotie een echte volwaardige emotie wordt. Ook die instemming lijkt vaak onbewust plaats te vinden, maar het is weldegelijk een beslissing van dat ‘hegemonikon’. Een beslissing waar u met wat moeite en oefening invloed op kunt uitoefenen.

Omdat emoties waardeoordelen zijn die een groot belang hechten aan dingen buiten uzelf die u niet volledig zelf in de hand hebt, kunnen emoties u kwetsbaar maken. Dat is niet altijd erg want emoties spelen ook voor stoïcijnen een belangrijke rol in een goed en prettig leven, maar sommige emoties dragen daar nu eenmaal niet aan bij. Integendeel zelfs, heel wat van die emoties maken juist dat u zich ellendig en onplezierig voelt. Toch willen de stoïcijnen zelfs de onprettige emoties niet helemaal uitroeien. Ze denken namelijk dat dat helemaal niet kan. Wat ze wel willen is ervoor zorgen dat u niet onnodig last hebt van onplezierige gevoelens. Het is tenslotte helemaal niet leuk om u angstig, gestrest, verdrietig of kwaad te voelen.

De onnodig vervelende emoties worden ‘patheia’ genoemd.  'Patheia' zijn zo de irrationele en akelige emoties die vermeden moeten worden. "Patheia" (πάθη) verwijst naar het woord passie in de betekenis van heftige emoties. Deze passies worden door de stoïcijnen als irrationeel en destructief beschouwd. Passies zijn ongecontroleerd en leiden tot verstoringen in de geest en het leven van een persoon. De stoïcijnen beschouwden patheia als het resultaat van foutieve oordelen en verkeerde opvattingen over wat goed en slecht is. Deze emoties worden gezien als een teken van een gebrek aan wijsheid en virtuositeit, omdat ze gebaseerd zijn op verkeerde overtuigingen en gehechtheid aan zaken buiten onze controle.

Het woord "eupatheia" (εὐπάθεια) daarentegen verwijst naar de "goede" emoties die voortkomen uit virtuoze en rationele oordelen. Deze emoties zijn in harmonie met de rede en de natuur, en worden beschouwd als gezonde en evenwichtige reacties op de wereld. Een ‘eupatheia’ is het resultaat van een juiste kijk op het leven en een correcte waardering van wat werkelijk goed en slecht is. Deze emoties worden als positief gezien omdat ze voortkomen uit virtuositeit en een juiste houding ten opzichte van het leven en de natuur weerspiegelen.

Dat klinkt overzichtelijk, niet waar? De passies (patheia) zijn de vervelende emoties en de ‘eupatheia’ zijn de prettige emoties. Het spijt me waarde lezer. Het ligt toch net ietsje ingewikkelder. De ‘eupatheia’ zijn niet per se de prettige emoties, het zijn de goede en kloppende responsen op een gebeurtenis. Deze zijn niet excessief en irrationeel, maar het zijn juiste rationele oordelen die in de gegeven situatie passend zijn. De ‘patheia’  zijn niet de vervelende of negatieve emoties, het zijn de verkeerde, niet kloppende responsen op een gebeurtenis. Valt het u op dat dit betekent dat er voor een stoïcijn geen slechte emoties bestaan? Alleen slechte oordelen. Eén en dezelfde emotie kan onder wisselende omstandigheden zowel een negatieve passie als een positieve ‘eupatheia’ zijn. Neem bijvoorbeeld de emotie angst: het is niet rationeel om bang te zijn voor het donker en een boeman onder uw bed, deze angst is dus een passie. Maar het zou dom en behoorlijk irrationeel zijn om niet bang te zijn voor een tijger die op u af komt stormen. Dezelfde emotie is hier dus een ‘eupatheia’, een goede passende emotie. Onprettige emoties zijn dus niet altijd fout, alleen irrationele en dus onnodige vervelende emoties moeten vermeden worden. Er zijn nu eenmaal situaties waarin het heel redelijk is om je klote te voelen. Het stoïcisme wil alleen vermijden dat u zich onnodig rot voelt en kent gelukkig een heleboel technieken die u daarbij kunnen helpen.

De relevantie van modern stoïcisme

 Allemaal leuk en aardig, zult u misschien wel denken, die oude stoïcijnse filosofie was misschien trendy en zelfs nuttig in de oudheid maar wat moet ik er mee. De hedendaagse wereld is een drukke en vaak stressvolle plek. We worden voortdurend gebombardeerd met informatie en prikkels en worden geconfronteerd met de ene crisis na de andere. De klimaat- en milieucrisis, oorlogen, opkomend religieus en nationaal fanatisme terwijl tegelijkertijd een moderne versie van het fascisme met een snelle opmars bezig is. Een perfecte storm van crises en andere ellende. Daarnaast kenmerkt de moderne wereld zich door een snelle technologische vooruitgang. Die constante informatiestromen en complexe sociale dynamieken, leiden tot onzekerheid en lijken soms overweldigend en chaotisch. Juist in deze context biedt modern stoïcisme waardevolle inzichten en praktijken die u kunnen helpen om meer veerkrachtig, vredig en gefocust te leven. Het stoïcisme richt zich op het ontwikkelen van virtuositeit, zelfbeheersing en het bereiken van innerlijke rust door middel van rationeel denken. Moderne stoïcijnen passen deze oude principes toe op de hedendaagse uitdagingen en bieden praktische richtlijnen voor een gelukkiger en zinvoller leven. Deze levensfilosofie zou voor u een rustige haven in roerige tijden kunnen zijn.

In een tijd zoals de onze, kunt u gemakkelijk overweldigd raken door emoties als angst, woede en verdriet. Stoïcisme leert dat we onze emoties kunnen beheersen door onze percepties te veranderen. Door te focussen op wat binnen onze controle ligt en te accepteren wat buiten onze controle valt, kunnen we emotionele stabiliteit en innerlijke rust bereiken. Maar daar blijft het niet bij, het moderne stoïcisme wil niet alleen een hulpmiddel zijn voor psychische nood en ongemak, het wil een volwaardig filosofisch systeem vormen dat alle menselijke kennis omvat. Om dat mogelijk te maken moet het klassieke stoïcisme wel op een aantal plekken worden aangepast. En dat is helemaal niet erg. Stoïcisme was en is allesbehalve dogmatisch. Aanpassingen aan nieuwe inzichten zijn heel stoïcijns. Stoïcijnen zagen en zien hun filosofie als een project in uitvoering. Er valt altijd wel wat te verbeteren.

Een moderne versie van het stoïcisme moet de kernprincipes van de oude stoïcijnse filosofie dan ook aanpassen om hedendaagse uitdagingen en levensstijlen aan te pakken. Deze bijgewerkte versie zou zich nog steeds richten op persoonlijke virtuositeit, veerkracht en rationaliteit, maar zou inzichten uit de moderne psychologie, wetenschap, technologie en sociale dynamiek integreren. Hier ziet u een schetsmatige vergelijking tussen de klassieke stoïcijnse principes en hoe een moderne versie er uit zou kunnen zien:

1. Virtuositeit en karakterontwikkeling

   - Oud-stoïcisme: Virtuositeit is het hoogste goed en bestaat uit wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid.

   - Moderne aanpassing: Nadruk op persoonlijke integriteit, ethisch gedrag en voortdurende zelfverbetering (virtuositeit). Integratie van principes uit de neurologie, cognitieve en positieve psychologie om welzijn en veerkracht te bevorderen.

2. Rationaliteit en emotionele regulatie

   - Oud-stoïcisme: Emoties zijn het gevolg van beoordelingsfouten, en rationeel denken helpt de innerlijke vrede te behouden.

   - Moderne aanpassing: Gebruik cognitieve gedragstechnieken om emoties en stress te beheersen. Gebruik van mindfulness-oefeningen om het emotionele bewustzijn en de regulering van negatieve emoties te verbeteren.

3. Focus op wat kan worden gecontroleerd

   - Oud-stoïcisme: Maak onderscheid tussen wat binnen onze controle ligt en wat niet.

   - Moderne aanpassing: Pas dit principe toe op moderne stressoren zoals sociale media, druk op de werkplek en persoonlijke relaties. Gebruik van hulpmiddelen zoals timemanagement en het stellen van doelen om u te concentreren op de beheersbare aspecten van uw leven.

4. Leven in harmonie met de natuur

   - Oud-stoïcisme: Breng uw leven op één lijn met de rationele orde van het universum. Het universum is een bewust en doelgericht wezen.

   - Moderne aanpassing: Bevorder duurzaamheid en verantwoordelijkheid voor het milieu. Benadruk het belang van een leven in evenwicht met de natuur en het verkleinen van uw ecologische voetafdruk. Integratie van inzichten uit de moderne fysica om een samenhangende filosofie te creëren.

Stoïcisme is lang ‘uit de mode’ geweest, maar nooit irrelevant. Achter de schermen is deze levensfilosofie nooit echt verdwenen. Zelfs in de donkere christelijke Middeleeuwen waren er veel crypto-stoïcijnen. In onze moderne wereld is stoïcisme zelfs relevanter dan ooit. Er staan ons heel wat uitdagingen en crises te wachten. En sommige van die crises zijn zelfs existentieel. Het uitsterven van de menselijke soort klinkt absurd, maar is niet langer totaal ondenkbaar. Stoïcisme kan u leren om te gaan met dit soort rampscenario's maar heeft ook oplossingen voor kleine tegenslagen. Stoïcijnen leren u om onderscheid te maken tussen wat u kunt controleren en wat niet. U kunt u richten op wat binnen uw macht ligt, zoals uw eigen gedachten en acties, en accepteren wat buiten uw macht ligt, zoals externe gebeurtenissen. Dit kan u helpen om effectiever om te gaan met tegenslag en stress. Modern stoïcisme helpt u ook om veerkrachtiger te worden na het incasseren van een tegenslag. Stoïcijnen benadrukken het belang van veerkracht, het vermogen om terug te veren. Door te leren van uw ervaringen en een positieve instelling te behouden, kunt u moeilijke tijden beter doorstaan. Het helpt ook bij het verbeteren van uw relaties. Stoïcisme leert u om met respect en medeleven met anderen om te gaan. Door uw eigen emoties te begrijpen en te beheersen, kunt u effectiever communiceren en sterkere relaties opbouwen. En het spoort u aan om te leven met meer doelgerichtheid. Stoïcijnen moedigen u aan om na te denken over wat echt belangrijk is in het leven en uw waarden na te streven. Dit kan u helpen om een ​​meer zinvol en gericht leven te leiden. De moderne consumentencultuur moedigt u aan om steeds meer te bezitten en te verlangen. Stoïcisme daarentegen pleit voor eenvoud en minimalisme. Door tevreden te zijn met minder en u te richten op innerlijke rijkdom in plaats van externe bezittingen, kunt u een duurzamer en bevredigender leven leiden.

Er is veel veranderd sinds de hoogtijdagen van het stoïcisme, maar de fundamentele menselijke natuur en onze zoektocht naar geluk en vrede zijn hetzelfde gebleven. In een wereld waarin succes vaak wordt gemeten aan de hand van externe prestaties en goedkeuring van anderen, leert stoïcisme ons dat ware voldoening van binnenuit komt. Het bevrijdt ons van de noodzaak om goedkeuring van anderen te zoeken en helpt ons om een gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen dat niet afhankelijk is van externe omstandigheden. In een maatschappij waar materialisme en oppervlakkige waarden vaak de boventoon voeren, biedt stoïcisme een tegenwicht door de nadruk te leggen op deugden zoals wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheid. Het richt zich op het leiden van een ethisch en virtuoos leven, wat kan bijdragen aan een diepere voldoening en betekenis. Modern stoïcisme is natuurlijk geen magische oplossing voor alle problemen van het leven. Maar het biedt een waardevol kader voor het omgaan met de uitdagingen van de moderne wereld en het leven met meer veerkracht, doelgerichtheid en tevredenheid tegemoet te treden.