Technieken voor meer emotionele veerkracht

 Het stoïcisme leert ons dat we niet de speelbal hoeven te zijn van onze emoties. Door bewuste keuzes te maken, virtuoos te handelen en onze focus te richten op wat we kunnen controleren, kunnen we een emotionele balans vinden, zelfs in een wereld die vaak chaotisch en onvoorspelbaar lijkt. Het pad van de moderne stoïcijn is er een van reflectie, zelfdiscipline en innerlijke rust, waarden die, hoewel ze eeuwenoud zijn, vandaag de dag nog steeds uiterst relevant blijven.

Door de lessen van het stoïcisme in uw dagelijks leven te integreren, kunt u leren dat emotiebeheersing niet gaat over het onderdrukken van gevoelens, maar over het ontwikkelen van een diepere, rationele verbinding met uzelf en de wereld om u heen. Moderne interpretaties van deze principes maken ze bijzonder relevant in de context van onze snelle, stressvolle wereld. Hoewel de stoïcijnse theorieën diepgaand zijn, kunnen ze eenvoudig worden toegepast in het dagelijks leven. Hier volgen enkele praktische technieken die u kunnen helpen om uw emoties beter te beheersen:

1. Ochtend- en avond reflectie

Begin de dag door te reflecteren op wat er komen gaat. Wat daarvan ligt binnen uw controle en wat niet? Door dit onderscheid te maken, kunt u de dag beginnen met een rustige en gerichte houding. Neem aan het einde van de dag de tijd om te evalueren hoe u bent omgegaan met uw emoties. Heeft u adequaat gereageerd op stressvolle situaties? Wat zou u de volgende keer anders kunnen doen? Deze gewoonte van zelfreflectie is een essentieel onderdeel van persoonlijke groei.

2. Dichotomie van controle 

Zoals we al eerder zagen, is de dichotomie van controle een van de kernprincipes van het stoïcisme. Het gaat daarbij om het besef dat er zaken zijn die binnen onze controle liggen, en zaken die buiten onze controle vallen. Dit inzicht zorgt ervoor dat u uw energie niet verspilt aan zinloze ergernissen en helpt u om uw energie te richten op wat u daadwerkelijk kan beïnvloeden.

Praktische toepassing:

- Maak bij het ervaren van stress of angst een lijst van wat binnen uw controle ligt en wat niet. Focus vervolgens uitsluitend op de zaken die u kunt veranderen. Dit kan helpen om gevoelens van machteloosheid te verminderen en realistische doelen te stellen.

- Bijvoorbeeld, als u zich zorgen maakt over het geven van een presentatie op uw werk, kunt u zich voorbereiden en oefenen (controleerbaar), maar de reactie van het publiek ligt buiten uw controle.

3. Negatieve visualisatie (premeditatio malorum)

Negatieve visualisatie, oftewel het bewust voorstellen van mogelijke tegenslagen, is een krachtige techniek om jezelf mentaal voor te bereiden op ongemakkelijke situaties. Het doel is niet om pessimistisch te worden, maar om veerkracht te ontwikkelen voor als de dingen anders lopen dan verwacht.

Praktische toepassing:

- Neem elke dag een paar minuten de tijd om u voor te stellen wat er mis zou kunnen gaan. Dit kan variëren van kleine ergernissen tot grotere obstakels. Door dit te doen, kunt u een gevoel van acceptatie en voorbereiding ontwikkelen, wat helpt om onverwachte gebeurtenissen met kalmte te benaderen.

- Stel u bijvoorbeeld voor dat u te maken krijgt met files op weg naar een belangrijke afspraak. Hoe zou u reageren? Dit bereidt u voor op stressvolle situaties, waardoor u emotioneel veerkrachtiger wordt.

4. De Tijdelijkheid van alles (memento mori)

Het besef dat alles tijdelijk is, inclusief ons eigen leven, is een fundamenteel aspect van stoïcijns denken. Dit betekent niet dat we obsessief moeten nadenken over de dood, maar dat we waardering moeten ontwikkelen voor het huidige moment en minder waarde moeten hechten aan tijdelijke ongemakken.  Geniet van wat er nu op uw pad komt en laat toekomst en verleden voor wat ze zijn.

Praktische toepassing:

- Reflecteer regelmatig op de vergankelijkheid van situaties, zowel positieve als negatieve. Dit kan u helpen om moeilijke momenten in perspectief te plaatsen en te beseffen dat ook deze voorbij zullen gaan.

- In tijden van stress kunt u uzelf afvragen: “Zal dit over een maand of een jaar nog steeds van belang zijn?” Deze vraag helpt u om emotioneel afstand te nemen van de situatie en u niet te laten meeslepen door onmiddellijke zorgen.

5. Objectieve observatie van gedachten en emoties

Een belangrijk stoïcijns principe is de capaciteit om uw emoties en gedachten van een afstand te observeren, zonder u volledig te laten meeslepen door negatieve gevoelens. Neem een stap terug en kijk nog eens naar wat er werkelijk aan de hand is. Door deze objectiviteit kunt u uw reacties beter sturen.

Praktische toepassing:

- Wanneer u intense emoties ervaart, zoals boosheid of verdriet, probeert u deze te observeren alsof u een buitenstaander bent. Stel uzelf vragen zoals: “Wat voel ik precies?”,  “Waarom reageer ik op deze manier?” en “Zou iemand anders net zo reageren?” Deze reflectieve afstand helpt om uw emoties onder controle te houden zonder ze te onderdrukken.

- Bedenk hoe u zou reageren als iemand anders hetzelfde zou overkomen als wat u nu meemaakt. Zou u ook kwaad of verdrietig worden als het niet om u ging?

- Dit proces kan versterkt worden door meditatie of het bijhouden van een dagboek, waar u uw gedachten en emoties op papier kunt zetten om ze beter te begrijpen.

6. De rol van virtuositeit

In het stoïcisme is virtuositeit het hoogste goed. Dit betekent dat u, ongeacht externe omstandigheden, altijd kunt streven naar een van de hoofddeugden eerlijkheid, moed, wijsheid en zelfbeheersing. Richt u op het handelen in overeenstemming met deze deugden of, nog beter, met de door uzelf gekozen waarden. Door uw focus te verleggen van externe resultaten naar interne waarden, vergroot u uw emotionele veerkracht.

Praktische toepassing:

- Definieer uw kernwaarden en laat deze de basis vormen van uw handelen, ongeacht de uitkomst van situaties. Vraag uzelf dagelijks af: “Heb ik vandaag gehandeld volgens mijn waarden?” Dit zorgt ervoor dat u voldoening haalt uit uw eigen daden, in plaats van uit externe validatie. De eerder genoemde avondmeditatie is een goed moment om na te gaan of u die dag uw waarden in ere heeft gehouden.

- Bijvoorbeeld, als een project op het werk mislukt, maar u hebt uw best gedaan en eerlijk gehandeld, kunt u emotionele rust vinden in het feit dat u uw best heeft gedaan en naar uw waarden heeft geleefd.

De moderne toepassing van stoïcijnse principes biedt dus effectieve technieken voor het ontwikkelen van emotionele veerkracht. Door te focussen op wat binnen uw controle ligt, negatieve visualisatie toe te passen, de tijdelijkheid van gebeurtenissen te beseffen, emoties objectief te observeren en te handelen volgens uw waarden, kunt u uw mentale stabiliteit versterken en beter omgaan met tegenslagen in het leven.

Stoïcisme en emotionele veerkracht: Beheersing van emoties

 In de snelle en vaak hectische wereld van tegenwoordig worden we regelmatig geconfronteerd met sterke emoties. Of het nu gaat om werkstress, persoonlijke uitdagingen of de continue stroom van informatie, het lijkt soms onmogelijk om innerlijke rust te behouden. Toch is een emotionele balans bereikbaar, zelfs in deze moderne tijd. Het stoïcisme, een oude filosofie die haar oorsprong vindt in het Griekse en Romeinse denken, biedt praktische inzichten om met onze emoties om te gaan. Maar hoe passen we deze wijsheid toe in het hier en nu?

Er is heel wat veranderd sinds de eerste Griekse filosofen het stoïcisme uitvonden. Het stoïcisme was van het begin af aan al niet dogmatisch maar gericht op een continue verbetering en aanpassing aan nieuwe inzichten. Nieuwe neurologische en psychologische inzichten hebben de kern van de stoïcijnse inzichten alleen maar verstevigd. Toch zijn er ook wel wat aanpassingen nodig om tot een nog betere moderne versie van het stoïcisme te komen. Wat houdt een moderne stoïcijnse versie van emotiebeheersing in? In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt draait emotiebeheersing in het stoïcisme niet om het onderdrukken van gevoelens, maar om het ontwikkelen van de vaardigheid om emoties te doorstaan zonder dat ze ons overspoelen. Stoïcijnen geloofden dat we geen controle hebben over externe gebeurtenissen, maar wel over onze reactie daarop. Zoals de stoïcijnse filosoof Epictetus treffend zei: “Belangrijk is niet wat er gebeurt, maar hoe u ermee omgaat.”

In een moderne context betekent dit dat emoties weliswaar natuurlijke reacties zijn op gebeurtenissen, maar dat we niet moeten vergeten dat we de macht hebben om bewust te kiezen hoe we op deze emoties reageren. Deze filosofie is vandaag de dag net zo relevant als in de oudheid, vooral wanneer we te maken krijgen met druk vanuit werk, sociale media of persoonlijke relaties.

De drie pijlers van emotiebeheersing:

1. De dichotomie van controle

Het belangrijkste uitgangspunt van het stoïcisme is de dichotomie van controle: er zijn zaken waarover we controle hebben en zaken waarover we geen controle hebben. In de moderne wereld betekent dit dat we bijvoorbeeld geen controle hebben over de meningen van anderen, onverwachte gebeurtenissen of externe omstandigheden. Maar we hebben wél controle over hoe we denken, welke overtuigingen we hebben en hoe we handelen. Door onze focus te richten op datgene wat binnen onze invloedssfeer ligt, kunnen we veel onnodige stress en frustratie voorkomen.

- Praktische toepassing: Wanneer u geconfronteerd wordt met een uitdagende situatie, vraag uzelf af: “Heb ik hier controle over?” Als het antwoord nee is, probeer het dan los te laten. Richt uw aandacht op hoe u op een kalme en verstandige manier kunt reageren.

2. Emoties herwaarderen  

Stoïcijnen beschouwen emoties als menselijke reacties op gebeurtenissen, maar zij benadrukken dat onze interpretaties van deze gebeurtenissen onze emoties sturen. Het gaat er niet om emoties te onderdrukken, maar ze in een ander licht te zien. Dit principe heet 'herwaardering'. U kunt leren om op een meer rationele manier naar situaties te kijken, waardoor emoties als woede of angst minder intens worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de in een eerdere blog behandelde techniek van de  ‘staf van Hermes’.

- Praktische toepassing: Stel dat u een fout maakt op het werk. In plaats van uzelf te laten overweldigen door schuldgevoelens of angst voor kritiek, kunt u de situatie zien als een leermoment. Vraag uzelf af: “Wat kan ik hieruit leren, en hoe kan ik deze ervaring gebruiken om mezelf te verbeteren?”

3. Virtuositeit nastreven  

Het ultieme doel van het stoïcisme is om een virtuoos leven te leiden. Dit betekent dat we moeten streven naar excellentie door eigenschappen zoals wijsheid, moed, rechtvaardigheid en zelfbeheersing, of andere door onszelf gekozen waarden te cultiveren. Door deze waarden centraal te stellen in ons leven, zullen onze emoties als vanzelf in balans komen. Wanneer we handelen vanuit virtuositeit, zijn onze gevoelens secundair: we richten ons op wat juist is, ongeacht de situatie.

- Praktische toepassing: Stel u voor dat u in een moeilijke discussie belandt. In plaats van boos of gefrustreerd te raken, probeer uzelf te focussen op rechtvaardigheid en geduld. Vraag uzelf af: “Hoe kan ik in deze situatie handelen met integriteit en eerlijkheid, ongeacht hoe de ander zich gedraagt?”

Het modern stoïcisme is misschien wat minder streng en ascetisch dan het in de oudheid was en absoluut wetenschappelijk beter onderbouwd, maar biedt, zoals u ziet, nog steeds een heel krachtig en nuttig instrument om uw emotionele veerkracht te versterken en daardoor een prettiger leven te kunnen leiden.