LET EEN BEETJE OP ELKAAR

Deze leuze in tijden van Corona had zomaar door een stoïcijn bedacht kunnen zijn. Hij zou er wel wat anders mee bedoeld hebben dan de Nederlandse premier. Natuurlijk, ook een stoïcijn vindt het een goed idee om het welzijn van zijn medemensen in de gaten te houden, maar hij heeft nog heel andere motieven om op een beetje op de anderen te letten.

Stoïcijnen verwachten van hun aanhangers dat ze er naar streven zich te verbeteren door zich te oefenen in dingen als wijsheid, vriendelijkheid, matigheid en moed. Ze wisten ook wel dat het niet zo makkelijk is om jezelf volledig op eigen kracht te verbeteren. Om hen daarbij te helpen stimuleerde de stoïcijnse leraren hun leerlingen om zich te omringen met vrienden. En dan vooral vrienden die als voorbeeld voor hun eigen gedrag konden dienen. Marcus Aurelius beschreef het zo:

Als je een opkikker kunt gebruiken denk dan eens aan de goede eigenschappen van de mensen uit je omgeving. Neem de energie van de één, de bescheidenheid van de ander, de vrijgevigheid van een derde en nog iets anders van weer iemand anders. Niets is zo goed om je humeur te verbeteren als de virtuositeit van andere mensen. Zorg dan ook dat je daar altijd een paar voorbeelden van bij de hand hebt. (Marcus Aurelius; Dagboeken; boek 6 hoofdstuk 48)

Aristoteles, die toch al gek op lijstjes en indelingen was, verdeelde de menselijke vriendschapsrelaties in drie categorieën:

·        Vriendschap gericht op het nut, tegenwoordig zou dat een relatie gericht op wederzijds voordeel worden genoemd. Omdat we van nature sociale wezens zijn behandelen we dergelijke ‘vrienden’ vriendelijk, maar zodra de relatie geen nut meer oplevert wordt er doorgaans een streep onder gezet. Denk hierbij aan de relatie met uw collega’s of de relatie met uw loodgieter of kruidenier.

·        Vriendschap gericht op het plezier. Ook deze categorie is gericht op wederzijds voordeel, maar dan niet op materieel, maar op emotioneel voordeel. Het gaat dan vooral om de leden van een sportclub, drinkmaatjes, mensen waar mee je samen uit of op vakantie gaat. Dit komt het dichts bij onze huidige opvatting van vriendschap. Ook deze vriendschappen stoppen al snel bij een verhuizing of een verandering in interesses.

·        Tenslotte onderkent Aristoteles de vriendschap gericht op virtuositeit. Daar is sprake van zodra mensen zonder bijbedoelingen van elkaars gezelschap genieten. Dit soort vrienden zijn een ‘spiegel voor de ziel’ en deze vorm van vriendschap helpen de vrienden elkaar bij hun persoonlijke ontwikkeling en groei. Hieronder vallen wat we tegenwoordig al gauw boezemvrienden of romantische liefde zouden noemen. Vriendschap gericht op het goede beschreef dan ook niet alleen heel diepe vriendschappen maar ook de band met familieleden en partners.

In navolging van Aristoteles beschouwden de stoïcijnen vriendschap gericht op virtuositeit als de hoogst denkbare vorm van liefde. Tussen liefde en vriendschap bestond volgens hen trouwens alleen een gradatieverschil. Het ging in hun ogen om hetzelfde, alleen de intensiteit verschilt. Alle vormen van vriendschap zijn waardevol, maar alleen een op virtuositeit gerichte vriendschap is echt de moeite waard. Vergelijk dat eens met uw talrijke vriendenschare en uw vriendenkring op facebook. De meeste van uw social media ‘vrienden’ hebt u waarschijnlijk zelfs nog nooit ontmoet.

Het heeft nut om eens na te denken over de dingen die u het meest bewondert in uw vrienden. Waarom vindt u Pietje of Marietje nu eigenlijk zo leuk? Let dan niet op uiterlijke kenmerken, maar vooral op welke karaktereigenschappen u in hen bewondert. Hij of zij zal ongetwijfeld geen heilige zijn en ook een heel scala aan zwakheden hebben, maar daar gaat het niet om. U kunt hun positieve eigenschappen als voorbeeld voor uw eigen gedrag nemen, maar daar blijft het niet bij. De kans is groot dat u vrolijk wordt door aan de leuke dingen van uw vrienden te denken.

Denk nu niet dat die stoïcijnen wel heel zware eisen aan hun vrienden stellen. Uw vrienden hoeven echt geen in virtuositeit uitblinkende wijzen te zijn. Ze zullen ongetwijfeld hun eigen fouten en eigenaardigheden hebben en dat is helemaal niet erg. Het is voldoende als ze u kunnen inspireren en stimuleren. Als ze een eigenschap hebben waar u iets van kunt leren en als u een eigenschap hebt waar zij iets van kunnen leren. Zo kunnen jullie je aan elkaar optrekken en gezamenlijk stapje voor stapje betere mensen worden. Dat klinkt misschien nogal stichtelijk, maar dat valt wel mee. Zoals onze stoïcijnse keizer het in het bovenstaande citaat al omschreef gaat het er vooral om dat een vriendenkring elkaar helpt bij het leiden van een prettig leven. Ook voor een stoïcijn is het dus helemaal niet zo’n gek idee om een beetje op elkaar te letten.