Voor de stoïcijnen, zowel in de oudheid als nu, is wijsheid geen eindbestemming, maar een voortdurende oefening en een levenswijze. Het vergt constante zelfreflectie, studie en toepassing van principes in het dagelijks leven. Het nastreven van wijsheid is de praktische reis naar een leven van helderheid, virtuositeit en innerlijke rust. Het loont dan ook de moeite om nog eens verder op het begrip wijsheid in te gaan en nog eens naar de praktische stoïcijnse wijsheid te kijken. Moderne stoïcijnen zien wijsheid als:
- Het vermogen tot ‘Dichotomie van controle’: Dit is het fundament van moderne stoïcijnse praktijk: het heldere inzicht in welke zaken we wel en niet kunnen controleren. Wijsheid stelt ons in staat onze mentale energie efficiënt in te zetten op acties en oordelen, in plaats van te verspillen aan zaken die buiten onze macht liggen.
- Cognitieve objectiviteit: Moderne wijsheid omvat het vermogen om objectief naar situaties te kijken, zonder de filters van subjectieve interpretaties of emoties. Het helpt bij het herkennen van cognitieve vervormingen en het vervangen van irrationele gedachten door rationele oordelen.
- De rol van veerkracht (Resilience): In de moderne context wordt stoïcijnse wijsheid vaak gezien als een sleutelcomponent van psychologische veerkracht. Een wijs persoon is beter uitgerust om tegenslagen te weerstaan, niet door ze te negeren, maar door ze te begrijpen en te accepteren als onvermijdelijk onderdeel van de menselijke ervaring.
Laten we deze principes toepassen op enkele veelvoorkomende scenario's. Door bewust na te denken over uw reacties, versterkt u uw vermogen om keuzes te maken die leiden tot meer rationaliteit, zelfbeheersing en virtuositeit.
Scenario 1: Conflict op sociale media
Stel u voor: u scrollt door uw feed en ziet een bericht dat uw standpunten lijkt te beledigen. Uw eerste indruk is dat de auteur u opzettelijk probeert te provoceren.
- Klopt uw indruk, of is er een andere interpretatie mogelijk?
De kans is groot dat uw indruk niet de enige mogelijke interpretatie is. Is het bericht oprecht bedoeld om te provoceren, of is het een misverstand, een slechte formulering, of misschien een weerspiegeling van de eigen frustratie van de auteur zonder persoonlijke aanval? Wijsheid moedigt ons aan om meerdere perspectieven te overwegen voordat we reageren. - Hebt u invloed op uw reactie op het bericht?
Absoluut! Uw reactie is volledig in uw hand. Of u ervoor kiest om te reageren, hoe u reageert, of dat u het bericht negeert, zijn allemaal beslissingen die u neemt. De indruk van provocatie is extern, maar uw interne reactie en de daaruit voortvloeiende actie zijn intern en controleerbaar. - Zou het aangaan van een discussie bijdragen aan wijsheid, of zou het in strijd zijn met gematigdheid en rechtvaardigheid?
In veel gevallen draagt een discussie op basis van een emotionele reactie niet bij aan wijsheid. Vaak escaleert het tot een welles-nietes-spel dat zelden tot constructieve inzichten leidt. Het kan in strijd zijn met gematigdheid als u u laat meeslepen door uw emoties, en met rechtvaardigheid als u de ander onterecht aanvalt of veroordeelt op basis van een aanname. Soms is zwijgen de meest wijze reactie.
Scenario 2: Carrièrebeslissing
U ontvangt twee vacatureaanbiedingen: de eerste biedt een hoger salaris maar een stressvolle werkomgeving, de tweede een gematigd salaris maar een gezondere balans tussen werk en privé.
- Hoe moet u de indrukken van elke optie beoordelen?
Beoordeel de indrukken niet alleen op basis van de direct tastbare voordelen zoals salaris, maar ook op de langetermijngevolgen voor uw welzijn. De indruk van een "hoger salaris" kan verleidelijk zijn, maar de indruk van een "stressvolle omgeving" kan wijzen op potentiële uitputting. De "gematigde salaris" optie moet beoordeeld worden in combinatie met de "gezonde balans", wat duidt op duurzaamheid. Denk na over welke aspecten echt bijdragen aan een vervuld leven, buiten louter financiële winst. - Welke beslissing hebt u in de hand?
Beide beslissingen (het accepteren van aanbod A of aanbod B) zijn volledig in uw hand. Externe factoren zoals de hoogte van het salaris zijn gegeven, maar uw keuze om ze te accepteren, zijn interne beslissingen. U heeft de controle over uw waarden en prioriteiten. - Welke optie past het beste bij wijsheid, rekening houdend met gematigdheid en welzijn op de lange termijn?
De optie met een gematigd salaris en een gezonde balans tussen werk en privé sluit waarschijnlijk beter aan bij wijsheid. Dit weerspiegelt gematigdheid door niet uitsluitend te streven naar maximale financiële winst ten koste van alles. Het toont ook inzicht in welzijn op de lange termijn, wat een cruciaal aspect is van een virtuoos en gelukkig leven. Een burn-out door een te hoge werkdruk is zelden een teken van wijsheid.
Scenario 3: Anderen helpen
U ziet iemand op straat om financiële hulp vragen (bedelen klinkt wat grof). U hebt de indruk dat hij of zij echt hulp nodig heeft.
- Hoe kunt u controleren of uw indruk klopt?
Het controleren van deze indruk kan lastig zijn, maar wijsheid moedigt aan tot een zorgvuldige overweging. U kunt vragen stellen (op een respectvolle manier), letten op non-verbale signalen, of overwegen of er meer structurele hulpkanalen zijn. U hoeft niet elke claim te geloven, maar ook niet elke indruk af te wijzen. Soms is de intentie om te helpen al een daad van wijsheid, ongeacht de uitkomst. - Heeft u de controle over het aanbieden van hulp?
Ja, het aanbieden van hulp is uw keuze en ligt volledig in uw hand. U kunt zelf bepalen of en hoe u helpt, of dat nu financieel is, door informatie te delen, of simpelweg door te luisteren. - Zou het helpen van deze persoon passen bij wijsheid, of zou het onbedoeld schade aanrichten?
Hier komt rechtvaardigheid om de hoek kijken. Helpen is over het algemeen een virtuoze daad, maar wijsheid vraagt u om na te denken over de mogelijke gevolgen. Zou het bijdragen aan een cyclus van afhankelijkheid, of zou het de persoon daadwerkelijk helpen in een specifieke noodsituatie? Soms is het geven van geld niet de meest wijze hulp, maar bijvoorbeeld het wijzen op opvang of andere ondersteunende instanties.