Deugden Karaktertrekken die tot deugdzaamheid (virtuositeit) en geluk leiden. Het gaat daarbij om de vier hoofddeugden: wijsheid, rechtvaardigheid, zelfbeheersing en moed. Van deze vier kardinale deugden zijn al de andere deugden af te leiden.
Drift Door het reptielenbrein aan indrukken van buiten verbonden gevoel. Gericht op de directe lichamelijke noden. Bijvoorbeeld honger, dorst of pijn. Wordt door de stoïcijnen ook wel pre-emotie genoemd.
Emotie Door het mensenbrein aan een indruk van buiten verbonden waardeoordeel. Een bewuste keuze die volgt op de onbewuste en automatische drift of pre-emotie. Er wordt door de stoïcijnen onderscheid gemaakt tussen negatieve emoties of passies en positieve emoties die tot ‘eudaimonia’ of geluk leiden.
Eudaimonia Deze Griekse term wordt doorgaans met geluk vertaald, maar impliceert naast een gevoel van tevredenheid ook een geslaagd en vervuld leven. Voor het stoïcijnse geluk is dus meer nodig dan je alleen maar prettig voelen. Je moet ook een virtuoos leven leiden.
Eupatheia De onder bepaalde omstandigheden gepaste, doorgaans prettige, emoties. Emoties die de stoïcijnen proberen te bereiken. In tegenstelling tot de ‘patheiai’ (passies) de negatieve onplezierige emoties.
Hedonistische adaptatie Het feit dat bevredigde verlangens tot gewenning leiden en dat er altijd weer nieuwe verlangens ontstaan.
Hegemonikon Het denkende en bewuste deel van de menselijke geest. Zetelt voornamelijk in wat wel het ‘mensenbrein’ wordt genoemd. Wordt ook wel rede, ratio, zelfbewustzijn of logos genoemd.
Indifferente zaken Dingen die voor een virtuoos leven noch goed, noch slecht zijn. Het zijn te prefereren dingen die zowel goed als slecht kunnen worden gebruikt.
Logos Het menselijk vermogen om zich bewust te zijn van zich zelf en de wereld en het vermogen om daar over na te denken. Ook wel de rede, ratio of ‘hegemonikon’ genoemd. Wordt ook gebruikt om de wereldrede aan te duiden.
Mindfulness De stoïcijnse aandacht of ‘prosochê’ wijkt iets af van de boeddhistische mindfulness. Hij is niet alleen gericht op de buitenwereld maar vooral op wat u op een bepaald moment denkt en voelt.
Natuur Al het bestaande. Ook wel het universum, de kosmos, de logos of soms zelfs god genoemd. De stoïcijnen maken onderscheid tussen de universele natuur, de menselijke natuur en de persoonlijke of individuele natuur. De universele natuur is de materiële wereld, de wereld van de natuurwetten. De menselijke natuur is dan datgene wat wezenlijk is aan de mens als soort en de persoonlijke natuur is dan datgene wat wezenlijk is aan de individuele persoon, zijn eigen talenten en beperkingen.
Pantheïsme De stoïcijnse leer dat al het bestaande in de natuur, het gehele universum als goddelijk en bewust kan worden aangemerkt. Alleen al door het bestaan van een bewust wezen als de mens is ook het universum als geheel zich van zich zelf bewust.
Passie Lijden een heftige onaangename gemoedstoestand. Een negatieve en vervelende emotie. In het Grieks ook wel ‘patheia’ of ‘pathos’ genoemd.
Patheia In het Grieks een negatieve en vervelende emotie. Ook wel passie of ‘pathos’ genoemd. Voor de stoïcijnen het woord voor een onder de gegeven omstandigheden ongepaste emotie.
Pre-emotie Ook wel drift genoemd. De eerste onontkoombare gevoelsreactie van het zogenaamde reptielenbrein op een gebeurtenis. Wordt na instemming door het mensenbrein of ‘hegemonikon’ omgezet in een echte emotie. Een passie (patheia) als het om een ongepaste emotie gaat of een ‘eupatheia’ als het een gepaste emotie is.
Prokopton Een stoïcijn in opleiding oftewel een leerling stoïcijn. Eigenlijk is iedereen die geen wijze is een leerling. Aangezien de stoïcijnen zelf niet of nauwelijks in het bestaan van echte wijzen geloofden was in hun ogen dus iedereen die probeerde een stoïcijn te zijn een prokopton.
Prosochê De stoïcijnse aandacht of mindfulness wijkt iets af van de boeddhistische. Hij is niet alleen gericht op de buitenwereld maar vooral op wat u op een bepaald moment denkt en voelt.
Ratio Het menselijk vermogen om zich bewust te zijn van zich zelf en de wereld en het vermogen om daar over na te denken. Ook wel de rede, logos of ‘hegemonikon’ genoemd.
Rede Het menselijk vermogen om zich bewust te zijn van zich zelf en de wereld en het vermogen om daar over na te denken. Ook wel de ratio, logos of het ‘hegemonikon’ genoemd.
Topoi Meervoud van het woord topos dat plaats betekent in het Grieks. Wordt gebruikt voor de drie hoofdvakken waarin op een stoïcijnse school les gegeven wordt. Te weten de topos van de fysica of het juiste verlangen, de topos van de logica of het juiste oordeel en de topos van de ethiek of het juiste handelen.
Virtuositeit Het levensdoel van de stoïcijnen dat bestaat uit het uitmuntend beheersen van de levenskunst. Een staat van volkomenheid en wijsheid die bestand is tegen de onvermijdelijke ups en downs van het leven.
Wereldrede Ook wel logos genoemd. Het stoïcijnse idee dat het universum een redelijk en bewust wezen is. Alleen al door het bestaan van een bewust wezen als de mens is ook het universum als geheel zich van zich zelf bewust.
Wijze Het door een leerling stoïcijn na te streven ideaalbeeld. Iemand die zijn rede volkomen heeft weten te perfectioneren en in volledige harmonie met de natuur leeft. Volgens de stoïcijnen is het bestaan van een dergelijk persoon welhaast onmogelijk.
26.6 Bibliografie
Moderne boeken over stoï cisme
Becker L.C. A new stoicism, Princeton university press, 1992.
Brennan T. The Stoic Life, Oxford University Press, 2007.
Gloyn L. The Ethics of the Family in Seneca, Cambridge University Press, 2017.
Graver M. Stoicism and Emotion, University of Chicago Press, 2007.
Hadot P. Filosofie als een manier van leven, Ambo, 2003.
Hadot P. Oefeningen van de geest, Ambo, 2005.
Hadot P. La citadelle intérieure, Fayard, 1997.
Inwood B. The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge University Press, 2003.
Johnson B. The Role Ethics of Epictetus: Stoicism in Ordinary Life, Lexington Books, 2013.
Long A.A. Epictetus, Clarendon press, 2002.
Nussbaum M. Oplevingen van het denken, Ambo, 2004.
Nussbaum M. The therapy of desire, Princeton university press, 2009.
Van Reijen M. Stoïcijnse levenskunst, ISVW Uitgevers, 2016.
Rist J.M. Stoic philosophy, Cambridge university press, 1969.
Rozelaar M. Seneca, Verlag Adolf M. Hakkert, 1976.
Sellars J. Stoicism, Acumen, 2006.
Stephans W. O. Marcus Aurelius: A Guide for the Perplexed, Bloomsburry, 2012.
Van der Werf H. De goddelijke dimensie, Uitgeverij Aspekt, 2016.
Van der Werf H. Seneca, Agora/Pelckmans, 1999.
Vernon Arnold E. Roman Stoicism, Cambridge University Press, 1911.
Wiersma R. Stoïsche notities, Atalanta, 2008.
Xenakis J. Epictetus, Martinus Nijhoff, 1969.
Boeken over Modern stoïcisme
Cohen E.D. What would Aristotle do?, Prometheus Books, 2003.
Evans J. Philosophy for life, Ebury publishing, 2012.
Irvine W.B. A Guide to the Good Life, Oxford university press, 2009.
Pigliucci M. Hoe word je een stoïcijn?, Ten Have, 2017.
Pigliucci M. en Lopez G. Handboek voor de moderne stoïcijn, Ten Have, 2019.
Robertson D.J. Build your resilience, Hodder Education, 2012.
Robertson D.J. Stoicism and the art of happiness, Hodder & Stoughton, 2013.
Robertson D.J. The philosophy of Cognitive-behavioral therapy, Karnac, 2010.
Robertson D.J. Leer denken als een Romeins keizer, Ten Have, 2009.
Seddon K. Stoic Serenity, Lulu, 2006.
Vertalingen van stoïcijnse teksten
Les stoïciens Editions Gallimard, 1962,
Diogenes Laërtius Leven en leer van beroemde filosofen, vertaald door R. Ferwerda en J. Eykman, Ambo, 1989.
Diogenes Laërtius A summary of stoic philosophy, vertaald door K. Seddon, Lulu, 2007.
Epictetus Verzameld werk, vertaald door G. Boter en R. Brouwer, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2011.
Epictetus Encheiridion, De Driehoek.
Epictetus Encheiridion, Zedekundig Handboekje, vertaald door D.F. Scheruleer, Martinus Nijhoff, 1915.
Epictetus Handbook, vertaald door K. Seddon, Routledge, 2005
Heraclitus Spreuken, vertaald door C. Verhoeven, Ambo, 1993.
Heraclitus Fragments, vertaald door B. Haxton, Viking 2001.
Marcus Aurelius Persoonlijke notities, vertaald door S. Mooij-Valk, Ambo, 1994.
Musonius Rufus Een oprechte stoïcijn, vertaald door S. Mooij-Valk, Voltaire.
Plutarchus Stoïsche tegenstrijdigheden, vertaald door P.A. Meijer, Klement, 2003.
Seneca Anger, Mercy, Revenge, vertaald door R. A. Kaster en M.C. Nussbaum, University of Chicago Press, 2010.
Seneca On benefits, vertaald door M. Griffin en B. Inwood, University of Chicago Press, 2011.
Seneca Brieven aan Lucilius, vertaald door C. Verhoeven, Ambo, 1990.
Seneca Dialogen, vertaald door T.H. Jansen, Boom, 2006.
Seneca Het gelukkige leven, vertaald door I. Gay, Dixit, 1979.
Seneca Medea, Phaedra, Trojaanse vrouwen, vertaald door P. Schrijvers, Historische uitgeverij, 2013.
Seneca Thyestes, Agamemnon, Oedipus, Herculus, vertaald door P. Schrijvers, Historische uitgeverij, 2015.
Seneca Natuurverschijnselen, vertaald door J. Nagelkerken, Damon, 2009.
Websites en blogs over stoïcisme
Facebook groepen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten