Hoofdstuk 36 van het
Handboekje van Epictetus
Proposities als ‘het
is dag’ en ‘het is nacht’ kunnen gebruikt worden bij een disjunctieve, maar
niet bij een conjunctieve redenering. Zo is het voor je lichaam misschien wel
het beste om bij een diner de grootste portie op te scheppen, maar tegenover je
tafelgenoten is dat niet erg netjes. Denk als je met iemand aan het eten bent
dus niet alleen aan wat goed is voor je lichaam, maar denk ook aan wat gepast
gedrag is tegenover je tafelgenoten.
Het Handboekje gaat vooral over ethiek, over de manier
waarop je je moet gedragen. Maar Epictetus gaf ook les in de andere
filosofievakken. Dit is een voorbeeld uit de logica. Zijn leerlingen zullen
geen enkel probleem hebben gehad met deze voor ons misschien wat raadselachtige
opmerking. Toch is het vrij eenvoudig. Epictetus zegt hier niets anders dan dat
de disjunctieve bewering ‘het is dag of het is nacht’ altijd waar is, maar dat
de conjunctieve bewering ‘het is dag en het is nacht’ onmogelijk waar kan zijn.
Het is immers per definitie onmogelijk dat het tegelijkertijd zowel dag als
nacht is. Het is immers of dag of nacht. Alle twee kan niet.
Zo gaat het er volgens Epictetus bij een etentje niet om je
lichaam van voedingsstoffen te voorzien. Dat zal ook wel gebeuren, maar het is
niet het eigenlijke doel van een etentje. Het gaat om het onderhouden en
verbeteren van de sociale relatie met je gastheer en andere disgenoten. Als je
van de verkeerde vooronderstelling uitgaat dat je en de grootste portie kan
pakken en als een gezellige en leuke vriend kunt worden beschouwd dan kom je
van een koude kermis thuis. Je vrienden zullen je op zijn best een schrokop
vinden, maar het is waarschijnlijker dat je als een onbeschofte vlegel zult
worden aangemerkt.
Epictetus wil dat zijn leerlingen zich bij alles wat ze
ondernemen goed realiseren waar het nu eigenlijk om draait bij de dingen die ze
doen. Door zich de wezenlijke betekenis van wat ze doen goed voor ogen te
houden zullen ze minder snel verkeerde en ongepaste beslissingen nemen. Of dat
nu tijdens een etentje met vrienden of bij wat voor andere gelegenheid dan ook
is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten