14.5a Het driestappenplan van Epictetus

Alles wat u onderneemt doet u inmiddels onder het stoïcijnse voorbehoud, maar houd uzelf goed in de gaten. Als u merkt dat u toch geërgerd raakt of verdrietig wordt, omdat er iets niet gaat zoals u het zou willen hebben, wees dan gewaarschuwd. Dat betekent dat u zich het ‘amor fati’ nog niet volledig eigen hebt gemaakt. U wilt nog steeds dat de wereld zich aanpast aan uw verlangens en angsten. Besef dat voor een stoïcijn het leiden van een virtuoos leven het belangrijkste levensdoel is, maar dat in elk leven kleine tegenslagen, maar ook grote rampen op de loer liggen. Om beter met tegenslagen om te kunnen gaan leerde Epictetus zijn leerlingen een driestappenplan. Een stappenplan dat ze niet alleen uit hun hoofd moesten leren, maar zich volledig eigen moesten maken. Zo eigen dat het bij wat voor tegenslag dan ook als eerste in hun geest naar boven zou komen. Het gaat om de volgende stappen:

1. Stap 1: Vertel uzelf dat u het al verwachtte
   De negatieve emotie die door een tegenslag wordt opgewekt komt voor een belangrijk deel door de schok dat er iets mis gaat. Iets dat u van te voren ziet aankomen is nog steeds vervelend maar komt minder hard aan. Door bij alles wat u onderneemt na te denken over wat er mis zou kunnen gaan, bent u al een beetje voorbereid op een mogelijke tegenslag. Maar het zijn natuurlijk niet alleen uw ondernemingen waarbij er iets mis kan gaan. Op ieder moment in uw leven ligt er wel ergens een tegenslag op de loer. De negatieve visualisatie en de in de vorige blog behandelde ‘premeditatio malorum’ oefeningen zijn bedoeld om u op alle mogelijke tegenspoed en rampen voor te bereiden. Door regelmatig stil te staan bij de dingen die fout kunnen gaan, zult u nooit meer voor verrassingen komen te staan. U zult altijd kunnen zeggen dat iets niet onverwacht kwam.
   
   

2. Stap 2: Vertel uzelf dat het onbelangrijk is
   Sommige dingen hebt u onder controle en sommige dingen niet. Alleen de dingen die u onder controle hebt, zoals uw wil en uw oordeelsvermogen, helpen bij een virtuoos leven. De dingen waar we geen controle over hebben, zoals gezondheid en tegenslag, zijn onbelangrijk. Ze zijn extern aan uw wezen en spelen geen rol bij een gelukkig, virtuoos leven. Vraag u dus af of de onfortuinlijke gebeurtenis intern is. Hebt u er controle over, of is het iets externs waar u geen controle over hebt? Als het iets externs is, is het onbelangrijk en speelt het geen rol in een gelukkig, virtuoos leven.
   
   

3. Stap 3: Vertel uzelf dat het voorbestemd was
   Vraag u af wat de oorzaak van de rampspoed is. Hoe komt het dat u door tegenslag getroffen wordt? De wet van oorzaak en gevolg ligt ten grondslag aan uw ellende. De wetten van het universum, de natuur zelf heeft de tegenslag veroorzaakt. De gebeurtenis was onvermijdelijk het waren de natuurwetten die het hebben veroorzaakt. En daaronder valt ook het gedrag van andere mensen. Want ook daar heeft u geen invloed op. Een ander doet wat hij moet doen en daar kunt u niets aan veranderen. Het stoïcijns determinisme vertelt u dan ook dat de grote ramp net als de kleine tegenslag onvermijdelijk is. Het enige wat u kunt doen is het accepteren. Sterker nog het stoïcijnse ‘amor fati’ vertelt u dat u uw lot moet liefhebben.

Als u uzelf kunt vertellen dat de gebeurtenissen niet onverwacht kwamen, dat ze onbelangrijk zijn voor uw geluk en dat ze niet te voorkomen waren kunt u bij iedere tegenspoed uw rust en gelijkmoedigheid bewaren. Dit zal natuurlijk niet makkelijk zijn en zeker in het begin zult u vaak de fout in gaan en kwaad worden als u iets niet lukt. Blijf het echter steeds weer proberen en langzaam maar zeker zult u merken dat u beter opgewassen bent tegen tegenslagen. U zult merken dat u veel minder snel uit uw evenwicht bent te halen en, het belangrijkste, u zult zich een stuk prettiger gaan voelen. En misschien zelfs wel het gevoel gaan krijgen dat niets en niemand u kan tegenhouden. Maar daarover meer in de volgende blog.