VERLANGENS CONTROLEREN

 

‘Stoïcijnen dat zijn toch die saaie grijze muizen die de hele dag bezig zijn hun emoties en verlangens te onderdrukken? Kijk maar naar wat Marcus Aurelius er over schrijft in zijn dagboeken:

Je moet er een gewoonte van maken om bij het zien van een mooi opgemaakte visschotel of andere lekkere dingen te denken: ‘Dit is een dode vis, dit is het kadaver van een kip en dit van een speenvarken. Falernische wijn is niets anders dan gegist druivensap en je purperen keizerstoga is niets anders dan haar van een schaap geverfd met het bloed van een weekdier. En seks dat is niets meer dan het langs elkaar heen wrijven van lichaamsdelen en het in een kramp uitscheiden van wat slijm. Dat soort gedachten raken de kern van de zaak en vertellen je precies wat iets werkelijk is. Dit moet je altijd en overal doen als je iets tegenkomt wat je begeerte opwekt. Doorzie wat het in werkelijkheid is en laat je niet verblinden door schone schijn. Het lijkt allemaal geweldig en ontzettend belangrijk, maar in werkelijkheid heeft het geen enkele echte  waarde. (Marcus Aurelius; Dagboeken; boek 6, hoofdstuk 13)

Zie je wel jullie keizer zegt het zelf, stoïcijnen vermoorden het plezier in het leven. Alles wat leuk en prettig is moet met naargeestige gedachtes om zeep worden geholpen’.

Als u denkt dat Marcus dat bedoelt dan heeft u hem totaal verkeerd begrepen. Dat is zeker niet zijn intentie. Stoïcijnen willen uw plezier in een heerlijke zalmschotel met een glaasje wijn niet bederven, en het zijn ook geen monniken die u uw erotische genoegens willen ontzeggen. Hij noemt lekker eten, Falernische wijn en seks juist omdat hij er zelf ontzettend gek op was. Falernische wijn was destijds trouwens de duurste en meest exquise wijn die te koop was en daarmee waarschijnlijk de dagelijkse tafelwijn van onze keizer. Ook van seks was Marcus niet vies. Het schijnt dat zijn tent tijdens de langdurige veldtochten die hij moest voeren om de rijksgrenzen te beschermen regelmatig bezoek van aantrekkelijke concubines ontving.

Nee de stoïcijnen willen u niets ontzeggen, wat ze wel willen is dat u zich realiseert dat al die genietingen ethisch neutraal zijn. U mag ze best met mate najagen, maar moet zich er van bewust zijn dat ze voor een gelukkig en virtuoos leven niet werkelijk van belang zijn. Ze zijn neutraal, leuk en de moeite waard om na te streven, maar niet echt belangrijk. Waarschijnlijk noemt Marcus lekker eten en drinken en seks juist omdat hij van zichzelf weet dat hij er eigenlijk een beetje te verzot op is. Verlangens naar allerlei genietingen zijn prima, maar het mogen geen obsessies worden. Als uw verlangens een te grote rol in uw leven gaan spelen en misschien zelfs uw leven gaan beheersen dan veranderen volstrekt normale neigingen in vervelende passies. Passies die uw leven er niet beter op maken, maar juist verstieren. Dat laat een beetje stoïcijn zich natuurlijk niet gebeuren. In het geciteerde stukje herinnert Marcus zichzelf dan ook aan een stoïcijnse techniek om met ontspoorde verlangens om te gaan.

Bij deze techniek is het de bedoeling dat u zichzelf aan een ‘reality check’ onderwerpt. Wat is het nu echt waar u zo enorm naar verlangt? Ontleed het onderwerp van uw verlangen tot op het bot, tot waar het echt om draait. Is het nu nog steeds zo begerenswaardig? We hechten vaak veel waarde aan dingen die objectief bekeken helemaal niet zo bijzonder zijn en misschien zelfs walgelijk. Denk bijvoorbeeld aan de uit weekdieren gemaakte purperen kleurstof uit het citaat. Wat we van iets vinden staat vaak ver af van wat het werkelijk is. Zeker als het gaat om iets waar we gevoelens bij hebben. Veel van onze waardeoordelen zijn het gevolg van onbewust ingesleten gedachtenketens. U loopt langs een mooi meisje of een mooie jongen. U schrikt op en er gaat onmiddellijk een oude ingesleten gedachtenketen bij u van start. Uw reptielenbrein vertelt u: ‘Wat een stuk, daar wil ik wel mee naar bed!’ Uw seksuele verlangens worden gewekt op een moment en een plek waar u daar waarschijnlijk helemaal niets mee kunt. Die aantrekkelijke dame of heer heeft u uw gemoedsrust doen verliezen. Maar is het wel die schoonheid die u van uw stuk heeft gebracht?

Iedere indruk uit de buitenwereld wordt automatisch van een emotioneel oordeel voorzien. Dit oordeel noemden de stoïcijnen een pre-emotie. Om die pre-emotie kan niemand heen, maar het moment van de instemming met die pre-emotie is cruciaal voor de vraag of u bij de feiten kunt blijven of dat u uw emoties met u op de loop laat gaan. Met het geven van een waardeoordeel verlaat u de feitelijke situatie. U plakt een etiket op de externe wereld. Een etiket dat echter niets over die wereld zegt. Het zegt alleen iets over u en uw karakter. Het vertelt wat u van de werkelijkheid vindt, niet wat die echt is. Een stoïcijn probeert met een objectieve onpartijdige blik naar de werkelijkheid te kijken. Hij probeert zijn waardeoordeel even uit te stellen om de gelegenheid te krijgen om eerst eens goed naar de situatie te kijken. Het is dan ook goed om bij alles wat uw gemoedsrust lijkt te gaan verstoren, eerst even tot tien te tellen en een ‘reality check’ uit te voeren.