Woede is de passie die zonder enige twijfel het moeilijkst
onder controle valt te houden. Het komt altijd onverwacht en overvalt je uit
het niets. Er gaat iets fout of iemand zegt of doet iets wat u niet bevalt, en
boem daar is de volgende driftbui. In uw ogen waarschijnlijk volkomen
gerechtvaardigd. U wilt woedend zijn, u heeft er recht op. De wereld en andere
mensen hebben zich maar te gedragen zoals u dat wilt. Punt uit! Of toch niet?
Natuurlijk niet. Het universum heeft geen boodschap aan uw wensen. Het gaat
zijn eigen gang of u dat nu leuk vindt of niet.
De moderne psychologie is het volkomen met de oude
stoïcijnen eens: woede is slecht voor je. Het is lichamelijk en geestelijk
slecht voor je en zet je aan tot ondoordachte destructieve acties. In de
prehistorie was het misschien een nuttige emotie die je kon helpen om die
laatste appel voor jezelf op te eisen of om die potentiële vrijer uit de buurt
van je partner te houden, maar in de huidige maatschappij is het vooral een
overbodige destructieve passie. Toch zit u maar mooi opgescheept met dat
vervelende gevoel. De cognitieve gedragstherapie maakt gretig gebruik van de
oude stoïcijnse gereedschapskist om mensen te helpen hun woede binnen de perken
te houden. Zowel de hedendaagse psychologie als de stoïcijnen willen dat u uw
woede analyseert en dat u zich realiseert dat het uw eigen overtuigingen zijn
die u kwaad maken en niet de gebeurtenissen zelf.
Om uw woede onder controle te krijgen is het belangrijk dat
u leert wat bij u de eerste herkenningstekens zijn van een opkomende driftbui.
Denk er eens over na hoe u bij uzelf merkt dat u kwaad wordt. Welke situaties
maken u kwaad? Zijn er bepaalde lichamelijke sensaties die wijzen op een
opkomende driftbui? Spelen er bepaalde gedachten door uw hoofd? Leer de kenmerken
van uw driftbuien kennen en zorg er voor dat u er niet langer totaal onverwacht
door overvallen wordt.
Als u eenmaal doorhebt dat er een woedeaanval op de loer
ligt kunt u de stoïcijnse anti-boosheidstechnieken gaan toepassen. Het begint
met de ouderwetse maar heel effectieve remedie van het tot tien tellen. Woede
eist al de aandacht op en belet u om helder na te denken. Het inlassen van een
pauze waarin u de tijd krijgt om u te realiseren dat de gebeurtenis niets
anders is dan een indruk en dat uw boosheid uw eigen oordeel over die
gebeurtenis is, is daarom essentieel. Schep ruimte voor uzelf en neem afstand
van de situatie. Geef uzelf de gelegenheid om de gebeurtenis scherper te zien
en beter te analyseren. Probeer tijd te winnen en al was het maar voor een kort
moment uw kalmte te herwinnen.
Goed u herkent de eerste aanwijzingen van een opkomende
driftbui en u slaagt erin om een pauze in te lassen, maar dit is nog maar de eerste
stap. Wat moet er gebeuren na de pauze? Seneca heeft een hele reeks boeken
geschreven speciaal bedoeld om u te helpen een woedeaanval in de knop te smoren
(maar liefst drie boeken, wist hij van zichzelf dat hij een driftkikker was?).
Een van zijn technieken was het rationeel analyseren van de gebeurtenis. Hij
omschreef het zo:
De eerste stap is
uitstel. Daar moet je meteen mee beginnen niet om het te voorkomen, maar om je
tijd om na te denken te geven. De eerste opwelling is heftig, maar je woede
zwakt af als je rustig blijft. Probeer haar niet in één keer te verjagen, versla
haar stukje bij beetje […]. Als iemand je iets aan doet beoordeel dan grondig wie
dat doet en waarom hij het doet. Is het een kind? Hou dan rekening met zijn
leeftijd, hij weet niet wat hij doet. Het is een ouder? Bedenk dan dat hij zo
veel goed heeft gedaan dat hij ook wel eens een fout mag maken. Of maken we ons
misschien kwaad omdat we weten dat hij gelijk heeft? […] Je wordt ziek of
krijgt een ongeluk. Je zult er minder last van hebben als je het over je heen
laat komen. […] Een slecht mens heeft je iets aangedaan. Verbaas je niet, hij
zal uiteindelijk zijn verdiende loon wel krijgen en heeft vooral zich zelf er
mee. (Seneca; Over de Woede; Boek 2; hoofdstuk 29-30)
Seneca beschrijft hier enkele veel voorkomende aanleidingen
voor driftbuien en levert daar meteen een aantal bestrijdingstechnieken bij. Ook
Seneca ziet het inlassen van een pauze als een belangrijk wapen tegen woede.
Hij weet dat je niet al te heftig moet proberen je woede te onderdrukken. Dat
lukt u toch niet, het is een heftige emotie die uw rede onderdrukt. Vermijding
is meestal de beste strategie. Hij raadt u dan ook aan om goed te onderzoeken
wat voor situaties en wat voor mensen u kwaad maken. Probeer situaties die u
kwaad maken te ontlopen en las, als dat onverhoopt niet lukt, een pauze in of
loop gewoon weg.
Seneca wil dat u grondig onderzoekt wie of wat de oorzaak
van uw woede is. Bedenk dat het geen zin heeft om kwaad te worden op een kind
of op een geestelijk onvolwassen mens. Er zijn veel personen die het
geestelijke en emotionele niveau van een kind nooit overstijgen en die niet in
staat zijn tot rationeel nadenken. Behandel hen als een kind, wees geduldig en
toegefelijk, probeer ze te leren om zich verstandiger te gedragen. Als het een lichamelijk
en geestelijk volwassen persoon is die u kwaad maakt bedenk dan dat iedereen
wel eens een vergissing maakt. Doorgaans is hij juist vriendelijk en
behulpzaam. Waarschijnlijk wil hij u ook nu helemaal niet boos maken, maar
heeft hij het gewoon niet in de gaten. Het is ook nog mogelijk dat hij
eigenlijk gelijk heeft en dat u zelf een fout maakt. U maakt zich kwaad omdat u
niet wil horen dat u zich vergist. In dat geval moet u zich zijn ‘kritiek’ natuurlijk
gewoon ter harte nemen.
Seneca wijst u er op dat het al helemaal geen zin heeft om u
kwaad te maken op een onbezield object of een natuurverschijnsel. Zal uw vastgelopen
laptop als u maar hard genoeg schreeuwt en tiert zo van u schrikken dat hij vol
schaamte weer gaat functioneren? Natuurlijk niet. U maakt uzelf alleen maar
belachelijk en u loopt het risico de situatie alleen maar erger te maken door
met de apparatuur te gaan gooien. Natuurverschijnselen als ziektes en
ongelukken zijn onvermijdelijk. U voelt zich alleen maar nog beroerder als u zich
kwaad maakt als ze u overkomen. Een kalme en redelijke reactie maakt de kans
dat u een oplossing voor het probleem vindt een stuk groter dan een driftbui.
In het verlengde hiervan wijst Seneca er op dat u niet
verbaasd moet zijn dat er slechte mensen bestaan die voor u vervelende dingen
doen. Bedenk daarbij dat niemand zichzelf bewust benadeelt. Ook slechte mensen
zijn er van overtuigd dat ze voordeel hebben van hun slechte gedrag. Ze
realiseren zich echter niet dat ze zichzelf geen dienst bewijzen. Het loopt
vaak niet zo goed af met mensen die er een gewoonte van maken om zich slecht te
gedragen. Ze hebben vooral zichzelf er mee als ze er voor kiezen om van
zichzelf een slecht mens te maken. In stoïcijnse ogen is virtuositeit het enig
goede en heeft iemand die uit vrije wil niet virtuoze handelingen pleegt daar
vooral zichzelf mee. Uiteindelijk komen dergelijke personen op een voor hen
onplezierige manier in conflict met de maatschappij. U kunt het met een gerust
hart aan anderen overlaten om de ‘slechteriken’ van deze wereld te bestraffen.
Dat betekent niet dat u over u heen moet laten lopen, maar u hoeft zeker niet hoogstpersoonlijk
in een woede-uitbarsting de bestraffing op u te nemen. Er is geen reden om u
druk te maken.
De stoïcijnen wisten dat onze woede in de eerste plaats
wordt veroorzaakt door onze eigen oordelen over een onaangename situatie. Het
zijn uw persoonlijke gedachten die maken dat u driftig wordt. De hier
beschreven technieken kunnen u helpen om minder snel en vaak boos te worden en
kunnen voorkomen dat u vervalt in deze destructieve en voor iedereen vervelende
passie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten