JE VOELT WAT JE DENKT

Hoofdstuk 5 van het Handboekje van Epictetus
Je voelt je niet vervelend door wat er gebeurt, maar door wat je vindt van wat er gebeurt is. De dood is bijvoorbeeld helemaal niet zo eng als we denken, want dan zou Socrates ook bang voor de dood zijn geweest. Nee het is je mening dat de dood eng is die de dood angstaanjagend maakt. Wanneer we tegenslag hebben, gestrest zijn of verdriet hebben dan moeten we niet iemand anders daar de schuld van geven, maar moeten we onze eigen meningen tegen het licht houden.
Wie helemaal niets van filosofie weet geeft anderen de schuld van zijn tegenslagen. Wie een beetje scholing heeft gehad geeft zich zelf de schuld. En wie zijn opleiding heeft voltooid geeft noch een ander, noch zichzelf de schuld.

Epictetus zegt hier dat het niet de gebeurtenissen zelf zijn die maken dat we ons rot voelen, maar ons oordeel over die gebeurtenissen. Het lijkt misschien wel alsof onze emoties onlosmakelijk verbonden zijn met wat ons overkomt, maar dat is volgens Epictetus niet zo. Onbewust plakken we een emotioneel oordeel op alles wat er met ons gebeurt. We krijgen een complimentje en voelen ons meteen een beetje prettiger. We krijgen een standje en voelen ons opeens rot. Aan de gebeurtenis zelf kunnen we niets veranderen, daar hebben we geen controle over, maar onze mening over die gebeurtenis kunnen we weldegelijk beïnvloeden. Epictetus vertelt zijn leerlingen steeds maar weer dat ze onderscheid moeten maken tussen wat er gebeurt en wat ze van die gebeurtenis vinden. Hij drukt ze op het hart dat het navolgen van dit principe helpt om te voorkomen dat ze worden meegesleurd door onnodig verontrustende emoties en gedachten.

Opnieuw wordt er van de leerlingen verwacht dat ze goed naar de werkelijkheid kijken. Is datgene wat je overkomt werkelijk zo verschrikkelijk als je denkt? Hoe zou iemand anders die hetzelfde overkomt erop reageren? Klopt je oordeel dat dat muisje ontzettend eng is wel? Of zou je je mening niet beter kunnen bijstellen. Epictetus is gek op extreme voorbeelden en komt hier dan ook niet met een muis, maar meteen met de dood op de proppen. De stoïcijnse held Socrates werd tot de gifbeker veroordeeld en was absoluut niet bang om te sterven. Hij beschouwde de dood niet als iets slechts. Over zijn aanklagers zei hij: ‘Anytus en Meletus kunnen me doden, maar ze kunnen me geen kwaad doen’. Als iemand zo wijs als Socrates de dood niet angstaanjagend vindt dan zouden ook wij, volgens Epictetus, niet bang voor de dood hoeven te zijn.

Tot slot wijst Epictetus er op dat we ook nog eens de neiging hebben om anderen verantwoordelijk te houden voor hoe we ons voelen. De complimenteuze persoon van hierboven vinden we aardig en de standjesgever is een klootzak. Zij hebben er voor gezorgd dat we ons goed of juist rottig voelen. Volgens Epictetus slaat dit echt nergens op. We zijn het zelf die bepalen hoe we ons voelen. Het is onze eigen keuzes, onze eigen beoordeling van de gebeurtenis die bepalen hoe we ons voelen. Het is dom en absoluut niet stoïcijns om een ander daar de schuld van te geven. Daar blijft het niet bij want uiteindelijk ben je pas echt wijs op het moment dat je beseft dat noch die ander, noch jijzelf verantwoordelijk bent voor wat er in de wereld gebeurt. Aan die gebeurtenissen kun je niets doen, maar je hebt wel de volledige controle over wat je wilt denken en dus ook over je meningen. Dat betekent dat je niet alleen kunt denken wat je wilt, maar dat je ook kunt voelen wat je wilt.